1.Քրիստոնեական եկեղեցին/ էջ10-14/պատմել/, տալ նոր հասկացությունների բացատրությունը

2.Համեմատել քրիստոնեությունը/աղբյուր/ և հեթանոսությունը/աղբյուրը/՝ գտնելով տարբերություններ, նմանություններ:

3.Կատարել փոքրիկ ուսումնասիրություն.

«Հռոմի «պապուհին», մի՞ֆ է, թե՞ իրականություն»/ներկայացնել, գտնել տարբեր լեգենդներ, հիմնավորել տեսակետդ/

Աղբյուրները՝ Папесса Иоанна. Существовала ли женщина, ставшая папой римским?

Փաստավավերագրական ֆիլմ ` Պատմության առեղծվածները — Հովհաննես պապուհի

Գեղարվեստական ֆիլմ `  Հովհաննեսուհի ` կին` պապական աթոռին

4.Կարդալուց հետո ներկայացրու քեզ դուր եկած հատվածը, 

5.Հիմնավորիր, որ դու քրիստոնյա ես:

42.bbbb=b­­­­­4

aaaaa=a5

ccccccc=c7

kkkkkkkk=k8

43.

• aba=a²b
• kpppkp=k²p⁴
• 3abab=3a²b²
• 7xxyyyyx=7x³y⁴
• ababa=a³b²
• 3a2a3a=3²2a³
• a³a⁴=a⁷
• a²a³a⁵ = a¹⁰

44.

• a² a³=a⁵
• b⁴ b=b⁵
• k⁵ k³=k⁸
• x³ x¹²=x¹⁵
• a³ ba²=a⁵ b
• k⁴ n⁵ k³ n²=k⁷ n⁷
• 2x³ yx² y⁵=2x⁵y⁶
• 3a¹⁰ b² a¹⁰ b²=3a²⁰ 

45.

• 3ab * 2a=6a²b
• 8bc³ * bc=8b²c⁴
• 9ce² * 6ce=54c²e³
• 7e² k * 6e³k=42e⁵ k²
• 4ap² * 5a²p=20a³ p³
• 6kp * 7k² p²=42k³ p³
• 3a²bc * 6abc=18a³b²c²
• 4bc²e * 6b² ce=24b³c³e²
• 7c²ek * 5c³ e⁴ k=35c⁵e⁵k²
• 6e²k⁵p * 8e³ k⁴ p=48e⁵k⁹p²
• 4k⁶p²x³ * 4k²p⁴x⁴⁼16k⁸p⁶x⁷
• 9px² y³ * 4p⁴ x³ y²=36p⁵x⁵y⁵

46.

• 11pk² * 4p³x=44k²p⁴x
• 15x²y³ * 8x⁴y=120x⁶y⁴
• 3a * (-6)a²b=(-18)a³b
• (-4)b² * (-7)bc²=28b³c²
• (-5)c³k * 5ck²=(-25)c⁴k³
• (-7)k²p³ * (-9)kp³=63k³p⁶
• (-5)p²x² * 8p²x⁵=(-40)p⁴x⁷
• 25x²y * (-6)x²y²=(-150)x⁴y³

47.

1. Ստուգի՛ր՝  տրված բառաշարքերի բոլո՞ր բառերն են ճիշտ գրված, և սխալներն ուղղի՛ր:

Ա.Դարբին, երբ, լիրբ, հարբել, նուրբ, որբ, սուրբ, սրբել, ուրբաթ, փրփուր, երփներանգ:

Բ. Խափել, խափեբա, շաբաթ, համբերել, համբուրել, համբույր, շամփուր, ճամփա:

Գ. Աղբյուր, եղբայր, ողբալ, աղբանոց, թուղբ:

2․ Կետերի փոխարեն գրի՛ր տրված բառերից մեկը:

Անօդ տարածության մեջ մարդն իր մարմինը չի զգում: (անօդ, անոթ)

Աղջիկը դասավորեց արհեստանոցի բոլոր անոթները ու դուրս եկավ: (անօդ, անոթ)

Տղայի աղմկոտ ու անհանգիստ վարքը վախեցնում էր ծնողներին: (վարկ, վարք)

Նրանք ամեն ինչ արեցին իրենց արտադրանքի վարկը բարձր պահելու համար: (վարկ, վարք)

3. Փակագծում տրված գոյականները գրի´ր համապատասխան հոլովով, նշի՛ր հոլովը։

Նյու Յորքի(Նյու Յորք) բնակիչները զարմանքով դիտում էին 19-ամյա մի ուսանողի (ուսանող), որը սիրալիր ժպիտով (ժպիտ) սեղմում էր մի մեծ հանրախանութ մտնող բոլոր այցելուների (այցելուներ) ձեռքերը: Այդ ձևով (ձև) 8643-րդ հաճախորդին (հաճախորդ) ողջունելուց(ողջունել) հետո նա վեր պարզեց կապտած ձեռքը և բացականչեց.

-Ուռա´: Ռուզվելտի ռեկորդը (ռեկորդ) գերազանցեցի:

Հավանաբար քչերին (քչեր) է հայտնի, որ 1907 թվականին (թվական) Սպիտակ տան(տուն) մի ընդունելության(ընդունելություն) ժամանակ ԱՄՆում(ԱՄՆ) այն ժամանակվա նախագահը սեղմել էր 8513 մարդու(մարդ) ձեռք:

4. Ուշադրությու` ն դարձրու ընդգծված գոյականների ձևերին և իմաստներին, գտի´ր տարբերությունները:

Ա. Դերձակը հագուստ էր կարում: Բ. Դերձակը հագուստն էր կարում:

Ա. Փողոցում գիրք  էր վաճառվում: Բ.  Փողոցում գիրքը  վաճառվում էր:

Ա.Ծովային մի թռչուն երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:

Բ.  Ծովային մ թռչունը երկար ժամանակ լողում ու սուզվում էր:

Ա. Անտառում մի որսորդի հանդիպեց: Բ. Անտառում որսորդին հանդիպեց:

Ա. Այստեղ հավանաբար արջ է պառկած եղել: Բ. Հավանաբար արջն այստեղ է պառկած եղել:

5. Տրված տեքստում մտքին համապատասխանող ածականներ ավելացրո՛ւ: Տրված և ստացված  տեքստերը համեմատի՛ր:

Մագելանի արշավախմբի մնացորդները  ճամփորդության հոգնությունը դեռ չէին թոթափել, երբ կաթոլիկ եկեղեցին նրանց կանչեց հաշիվ տալու: Բանն այն է, որ ճամփորդների օրացույցում մեկ օր պակասում էր: Իսկ դա նշանակում էր, որ եկեղեցական տոները ժամանակին չէին նշվել: Հավատի կանոններից այդպիսի շեղումն  այն ժամանակ պատժվում էին: Բայց գիտնականները շուտով գտան, թե որտե՞ղ էր մնացել «կորած» օրը: Ճանապարհորդելով երկրագնդի շուրջը դեպի արևմուտք՝ Արևի շարժման ուղղությամբ , ծովագնացները իբրև թե մեկ օր հետ էին գնացել: Շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը  դեպի արևելք, ընդհակառակը, նրանց օրացույցին մեկ օր կավելացներ:

Ներկայումս նման խառնաշփոթությունից խուսափելու համար Խաղաղ օվկիանոսի միջով՝ բևեռից բևեռ, մի գիծ են անցկացրել, որն անցնելիս նավերը կամ անմիջապես ընկնում են «վաղը»  կամ վերադառնում են «երեկվան»:

6․ Կարդա՛ և կետադրի՛ր նախադասությունները․

1․Նա հասկացավ որ գիշերը հասել էր։ Վերջին ուժերը հավաքեց ջանք արավ շարժվեց մինչև անգամ ծնկները բարձրացրեց և կրկին ընկավ մի ծանր ու անզոր թառանչով։ Նա լսեց իր թառանչը և այդ վերջին ձայնն էր որ նա լսեց այս աշխարհքում։

2․ Մի գարնան իրիկուն, դռանը նստած զրույց էինք անում, երբ այս դեպքը պատահեց։

3․ Եվ ահա նորից գարնան հետ վերադարձել էր իր բունը։ Ձու էր ածել ճուտ էր հանել ու ամբողջ օրը թռչում կերակուր էր բերում իր ճուտերին։

4․ Էն իրիկունն էլ, որ ասում եմ եկավ կտցում կերակուր բերավ ճուտերի համար։

5․ Փիշտ փիշտ վեր թռանք ամենքս, իսկ ծիծեռնակը սուր ծղրտալով ընկավ կատվի ետևից։

6․ Մի գարնան իրիկուն էր որ այս դեպքը պատահեց, շատ տարիներ են անցել բայց ես չեմ մոռանում այն գարնան իրիկունը, երբ ես առաջին անգամ իմացա, որ ծիծեռնակի մայրն էլ մայր է ու սիրտն էլ սիրտ է ինչպես մերը։

7․ Նախադասություններում սխալ գործածված բառեր և արտահայտություններ կան, գտի՛ր և ուղղի՛ր:

Այդ հավաքին մասնակցեց նրանց առաջնորդը:
Սպիտակ զգեստը քեզ սազում է:
Ոսկեծամ մազերով աղջիկ գալիս է աղբյուրը ջրի:
Մոտենում է աղջկա մոտ և տեսնում, որ մի վիշապ, գլուխը նրա ծնկներին, քնել է:
Ու հանկարծ սիրահարվել էր այդ աղջկա վրա:
Այլևս առավոտներն էլ չէին երգում:
Գառնուկները հոտոտում էին հողի բույրը:

Սեպտեմբերի 26-ին հայ երգահան, երգիչ, երաժշտական էթնոլոգ, երաժշտագետ, վարդապետ և ուսուցիչ, բանահավաք, խմբավար, մանկավարժ Կոմիտասի (Սողոմոն Սոոմոնյան) ծննդյան օրն է։

1․ Նայի՛ր տեսանյութը, դո՛ւրս գրիր անծանոթ բառերը, բառարանով բացատրի՛ր։

Անծանոթ բառեր չկան։

2․ Ըստ տեսանյութի, որքան հնարավոր է ընդարձակ, գրավո՛ր ներկայացրու Կոմիտասի կյանքն ու գործունեությունը։

Կոմիտասը՝ իսկական անունը Սողոմոն Գևորգի Սողոմոնյան, սեպտեմբերի 26-ին, 1869 թվականին, Քյոթահիա քաաքում։ Կոմիտասը հայ երգահան, երգիչ, երաժշտական էթնոլոգ, երաժշտագետ, վարդապետ և ուսուցիչ, բանահավաք, խմբավար, մանկավարժ, հայկական ազգային կոմպոզիտորական դպրոցի հիմնադիր էր։ 1881-1893 թվականներին սովորել է Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում։ 1894 թվականին ձեռնադրվել է աբեղա և ստացել Կոմիտաս անունը։ 1895 թվականին Կոմիտասին շնորհվել է վարդապետի հոգևոր աստիճան։ 1895-1896 թվականներին Թիֆլիսում կոմպոզիտոր Մակար Եկմալյանի ղեկավարությամբ ուսումնասիրել է երաժշտական տեսական առարկաներ, որից հետո՝ 1896-1899 թվականներին, ուսումը շարունակել է Բեռլինի Ֆրիդրիխ Վիլհելմ արքունի համալսարանում (ներկայումս Հումբոլդտի համալսարան) և Ռիչարդ Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիայում։

Որպես երգահան,երգիչ և խմբավար՝ Կոմիտասը բազմաթիվ համերգներ է ունեցել Հայաստանում, Եվրոպայում, Եգիպտոսում, Կոստանդնուպոլսում, Թիֆլիսում և այլուր. նրա կատարումները մշտապես հիացական արձագանք են ունեցել ունկնդիրների շրջանում։ Կոմիտասը դասավանդել է Գևորգյան ճեմարանում, ապա նաև մասնավոր դասեր վարել Կոստանդնուպոլսում։ Նա կրթել է շնորհալի երիտասարդների մի սերունդ։ Իր աշակերտներից ոմանք հայ երաժշտության բնագավառում կարևոր դեր խաղացին. Բարսեղ Կանաչյանը դարձավ կոմպոզիտոր, Վարդան Սարգսյանը եղավ նրա ստեղծագործությունների տարածողը, Միհրան Թումաճանը շարունակեց զբաղվել բանահավաքչությամբ։

Որբանալով վաղ տարիքում՝ 1881 թվականին, 12-ամյա Սողոմոնը Քյոթահիայի հոգևոր առաջնորդ Գևորգ վարդապետ Դերձակյանի հետ մեկնում է Սուրբ Էջմիածին և սկսում ուսանել Գևորգյան ճեմարանում։ 1895 թվականին ձեռնադրվում է վարդապետ, որից հետո մեկնում է Թիֆլիս և վեց ամիս հարմոնիա է ուսանում Մակար Եկմալյանի մոտ[6]։ Սովորել է Բեռլինում՝ պրոֆեսոր Ռիխարդ Շմիդտի մասնավոր կոնսերվատորիայում[7], որից հետո փորձել է կիրառել այդ փորձը ազգային ավանդույթ կառուցելու համար[8]։ Երաժշտության պարապմունքներին զուգահեռ Կոմիտասը հաճախում է նաև Բեռլինի Կայսերական համալսարանի փիլիսոփայության, գեղագիտության, ընդհանուր և երաժշտության պատմության դասախոսություններին[7]։

1899 թվականին սեպտեմբերին Կոմիտասը վերադառնում է Էջմիածին[7]։

Նա հավաքել և գրառել է ավելի քան 3000 հայկական ժողովրդական երաժշտության նմուշներ, որոնցից ավելի քան կեսը հետագայում կորել է և միայն մոտ 1200-ն է պահպանվել։ Բացի հայ ժողովրդական երգերից, նա նաև հետաքրքրվել է այլ մշակույթներով և 1904 թվականին հրատարակել քրդական ժողովրդական երգերի երբևէ գոյություն ունեցող առաջին ժողովածուն։ Նրա երգչախումբը շատ եվրոպական երկրներում ներկայացրել է հայկական երաժշտությունը՝ արժանանալով այդ թվում Կլոդ Դեբյուսիի գովասանքին։ 1910 թվականին Կոմիտասը հաստատվում է Կոստանդնուպոլսում՝ խուսափելով Էջմիածնի ծայրահեղ պահպանողական հոգևորականների վատ վերաբերմունքից և հայկական երաժշտությունը ներկայացնում ավելի լայն լսարանի։ Կոմիտասին ջերմորեն ընդունել են հայկական համայնքներում, իսկ Արշակ Չոպանյանը նրան անվանել է «հայկական երաժշտության փրկիչ»

Հայոց ցեղասպանությության ժամանակ 1915 թվականի ապրիլին, շատ այլ հայ մտավորականների հետ մեկտեղ օսմանյան կառավարության կողմից Կոմիտասը ձերբակալվում է և աքսորվում՝ բանտարկյալների ճամբար։ Նրան շուտով ազատում են, որից հետո ստանում է հոգեկան խանգարում և նրա մոտ ձևավորվում է հետվնասվածքային սթրես։ Կոստանդնուպոլսի ատելության մթնոլորտը և հայերի զանգվածային կոտորածների մասին լուրերը շարունակում են խաթարել նրա զգայուն հոգեկան վիճակը։ Մինչև 1919 թվականը նրան սկզբում տեղավորում են թուրքական ռազմական հոսպիտալում և ապա՝ տեղափոխում Փարիզի հոգեբուժարաններ, որտեղ էլ տառապանքների մեջ անց է կացնում իր կյանքի վերջին տարիները։ Կոմիտասին ընկալում են որպես ցեղասպանության զոհ և արվեստում պատկերում որպես ցեղասպանության հիմնական խորհրդանիշներից մեկը[10]։

Կոմիտասը համարվում է ժամանակակից հայկական դասական երաժշտության հիմնադիրը[11]։ Հայտնի է որպես երաժշտական ազգագրության ռահվիրաներից մեկը

3․ Ի՞նչ գիտես Կոմիտասի մասին։ Համացանցում հետաքրքիր նյութեր գտի՛ր Կոմիտասի մասին, կարդա՛, համառոտագրի՛ր, տեղադրի՛ր բլոգումդ, պատմե՛լ սովորիր։

1.Կոմիտասի անունով են կոչվել Հայաստանի պետական լարային քառյակը, Երևանի կոնսերվատորիան, Կամերային երաժշտության տունը, պողոտա, զբոսայգի, Ստեփանակերտի երաժշտական դպրոցը, երգչախմբեր արտերկրում, արձաններ են կանգնեցվել Երևանում, Վաղարշապատում, Փարիզում և այլուր։ 2015 թվականի հունվարի 29-ին Երևանում Կոմիտասի անվան զբոսայգում տեղի ունեցավ Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի բացումը

Ուղահայաց ուղիղներ

Առաջադրանքներ դասարանում

ա) ∠ABC = 111o 180o — 111o =69o

բ) ∠ABC = 90o 180o — 90o =90o

գ) ∠ABC = 15o 180o — 15o =165o

Այո

5.Անկյունների չափումը

Առաջադրանքներ դասարանում 

78^0-18^0=60^0

60^0:2=30^0

Առաջադրանքներ տանը

2COB=AOC-18°=78-18-60°=30°: Պատ․՝ 30°

1) <AOB+<BOC=180o

2) 3<BOC+<BOC=108o

3) 4<BOC=108o

4) 108:4=27o

5) <BOC=27o

6) <AOB=3*27

7) <AOB=81

Այո

Այո

Առաջադրանք 1

Եվրոպայի սահմանները 1թ-ից մինչև 2016 թթ-ը/տեսաֆիլմ/

1.Համաշխարհային պատմության ո՞ր ժամանակաշրջանն է ընդգրկում միջնադարը:

Միջին դարեր, Ժողովուրդների Մեծ գաղթը/ էջ 5-9, պատմել/

Միջին դարերի պատմություն/տեսաֆիլմ, ամփոփիր 15-20 նախադասությամբ/

2.Պատմիր ժողովուրդների մեծ գաղթի մասին: http://www.wikiwand.com/hy/Ժողովուրդների_մեծ_գաղթ

Համաշխարհային պատմության մեջ IV–VII դարերն անվանում են Ժողովուրդների մեծ գաղթի դարաշրջան: Մինչև մեծ գաղթը Եվրոպայում կար մեկ պետություն՝ Հռոմեա կան կայսրությունը: Մեծ գաղթի հետևանքով առաջացան նոր պետություններ: Հռոմեական կայսրության սահմանամերձ շրջաններում բնակվող ցեղերը վարում էին պարզունակ տնտեսություն: Աճող բնակչու թյան պահանջները բավարարելու համար նրանք անընդհատ տեղաշարժվում էին և նոր տարածքներ յուրացնում:

3.Գաղթի սկիզբը

Գաղթի սկիզբը սկսվել է IV-VII դարերում։

4.Գերմանների տեղաշարժը

Քարտեզի օգնությամբ ներկայացրու ներքոհիշյալ հատվածը:

Հին գերմանների բնօրրանը համարվում է Յուտլանդիա և Սկանդինավիա թերակղզիները։ Մինչ մեծ գաղթև մի շարք գերմաններ բնակություն էին հաստատել Հռոմեական Կայսրության տարածքում։ Հռոմեական Կայսրության անկման գործում մեծ դեր խաղացին գերմանական ցեղերից գոթերը։ Նրանք մ.թ.ա. II դ. Վիսլա գետից տեղափոխվեցին Դնեպր-Դանուբ ընկած ճանապարհը։ Կարճ ժամանակ անց նրանք բաժանվեցին երկու խոշոր ցեղային միությունների՝ վեստ և օստ գոթերի։ 375 թ.-ին հոները ջախջախեցին օստ գոթերին և արշավեցին վեստ գոթերի տիրույթներ։ Վախենալով հոներից վեստգոթերը ապաստան խնդրեցին հռոմեացի կայսրից և հաստատվեցին սահմանների մոտ։ Հռոմեացիները սննդամթերք էին մատակարարում վեստ գոթերին, իսկ գոթերը սահմաններն էին հսկում։ Շուտով հռոմեացիները դադարեցրեցին պարենի ներկրումը վեստ գոթերի տիրույթներ և վերջինս ապստամբության պատճառ դարձավ։ Հռոմեացիները պարտվեցին, իսկ սպանվածների կազմում էր նաև հռոմեացի Վաղես կայսրը։

5.Երբ տեղի ունեցավ Հռոմեական կայսրության բաժանումը, 451 թ.-ի հայտնի ճակատամարտը ինչ նշանակություն ունեցավ Եվրոպայի համար:

Հռոմեական կայսրությունը, ինչպես գի տեք, 395 թ. բաժանվել էր երկու մասի: Ստեղծվել էր երկու պետություն` Արև մտյան և Արևելյան հռոմեական կայսրու թյուններ: V դարում բարբարոսական ցեղերի տե ղաշարժերը սպառնալիք դարձան Արև — մտյան հռոմեական կայսրության գոյության համար:

451 թ. հռոմեական բանակը գերմանական ցեղերի հետ միասին Կատալաունյան դաշտում (Գալլիայում) պարտության մատ նեց հոներին: Այս ճակատամարտը, որ հայտնի է «Ժողովուրդների ճակատամարտ» անվամբ, համաշխարհային պատմության կարևորագույն իրադարձություններից է: Դրա շնորհիվ Արևմուտքն ազատվեց քոչվոր հոների սպառնալիքից: Սա կայսրության վերջին ռազմական հաջողությունն էր: Պե տության գործերն արդեն տնօրինում էին ոչ թե կայսրերը, այլ կայսերական բանակի բարբարոս հրամանատարները: Այսպիսով` բարբարոսները գրավեցին Արևմտահռոմեական կայսրության գրեթե բոլոր տարածքները` բացի Իտալիայից ու Հյուսիսային Գալլիայից:

6.Թվարկիր Արևմտյան հռոմեական կայսրության տարածքում կազմավորված բարբարոսական թագավորությունները՝ օգտվելով նաև քարտեզից:

Արևմտագոթական Թագավորություն,Վանդալական թագավորություն,Ֆրանկական թագավորություն։

Ածական անուն. ածականի տեսակները

Ածական անուն կամ ածական, առարկայի հատկանիշ նշանակող բառ, խոսքի մաս, որ ցույց է տալիս առարկաների տարբերակված հատկանիշները, օրինակ՝ ծանր բեռ, երկարավուն սենյակ, անշահախնդիր ընկերություն, քաղցրահամ ջուր ։ Պատասխանում է ինչպիսի՞, որպիսի՞, ո՞ր հարցերին։ Խոսքիմասային հատուկ բնորոշում չունի։ Քերականորեն չի ձևափոխվում։ Միայն գոյականաբար գործածվելիս կարող է հոլովվել, հոգնակի դառնալ, հոդ ստանալ։ Ածականների մի մասը կարող է արտահայտել համեմատության աստիճան։

Ածականները, ըստ իմաստի, լինում են որակական և հարաբերական:

Որակական ածականները, առարկաների որակական հատկանիշներն անմիջականորեն, ուղղակի կերպով, առանց առարկայական միջնորդվածության արտահայտող ածականներ են։ Որակական ածականներն այնպիսի հատկանիշների անվանումներ են, որոնք իրոք կամ ըստ երևույթին կան առարկաների մեջ և մտածվում են որպես առարկաների էությունից բխող անմիջական հատկանիշներ, օրինակ` մեծ, երկար, սև, ծույլ, քաղցր և այլն:

Հարաբերական ածականները, միջնորդավորված հատկանիշ ցույց տվող ածականներ են։ Հարաբերական ածականների մեջ հատկանիշն արտահայտվում է առարկայական հարաբերությամբ։ Հարաբերական ածականները, ի տարբերություն որակական ածականների, համեմատության աստիճաններ չունեն, օրինակ` ակնոցավոր, ցերեկային, բրդյա, արծաթե և այլն:

1․ Դո՛ւրս գրիր ածականները․

Հին, լավ օրերից մի օր, երբ ես ինը տարեկան էի և աշխարհը լի էր ամեն տեսակի հրաշալիքներով, իսկ կյանքը դեռևս հաճելի ու խորհրդավոր երազ էր, իմ զարմիկ Մուրադը, որին խելառ էին համարում բոլորը, բացի ինձանից, առավոտյան ժամը չորսին եկավ մեր բակը: Բախելով սենյակիս լուսամուտը, նա արթնացրեց ինձ։

Ջիմ անունով մի փոքրիկ տղա, բժիշկ Լուի Դևիի անդրանիկ ու միակ որդին, առաջին անգամ դպրոց գնաց: 

Դպրոցի շենքը երկուսին էլ մի տեսակ անճոռնի թվաց: Տնտեսուհին իրեն վատ զգաց, և երբ աստիճաններով վերև էին բարձրանում, հանկարծ ուզեց, որ տղան իսկապես դպրոց չգնար: Նախասրահներն ու դասասենյակները վախեցնում էին նրանց, այնտեղից ինչ-որ օտարոտի ու տհաճ հոտ էր գալիս:

2․ Ընդգծված բառերն ու բառակապակցությունները փոխարինի՛ր համապատասխան ածականներով:

Օրինակ`

Հայոց աշխարհում Արարատի դաշտի հարավում, մի հրաշքով լի ու ձեռքով չկերտված
կոթող կա:

Հրաշալի, անձեռակերտ

Դա Արարատն է՝ երկինք սլացող, մեկուսի լեռների զանգված՝ կոնի նմանվող
զույգ գագաթներով:

երկնասլաց, կոնանման

Մասիսն ու Սիսը հանգած հրաբուխներ են:

Մասիսի ժայռերով պատված գագաթը ծածկված է հավերժական ձյունով:

Ժայռապատ

Սիսի գագաթի մասը նույնպես քարերով ծածկված է:

Գագաթնամասը

Լանջերը կտրտված են ճառագայթի ձև ունեցող ձորակներով ու հեղեղատներով:

Ճառագայթաձև

Լանջերին խոտով առատ արոտներ ու թփուտներ կան, ներքևի գոտում՝ այլևայլ թռչուններ ու կենդանիներ:

Խոտառատ

Հնում լեռը հռչակված էր որպես արքաների որսատեղի:
Մասիսը զերծ չի մնացել բնության աղետներից:

Նրա հյուսիս-արևելքի լանջի խորխորատը, հայտնի «Մասյաց վիհ» անունով, որ գագաթին մոտ (մերձ) մասում ավելի քան հազար մետր խորություն ունի, առաջացել է երկրաշարժից:

3. Տեքստում ավելացրու՛ տրված ածականները: Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Ա. Սարսափելի, բազմաթիվ, անհրապույր, իսկական, բազմազան, սարսափազդու, փոքրիկ,
սուր:
Թմբկահար ձկան արձակած Սարսափելի որոտը հավանաբար վախեցնում է նրա բազմաթիվ թշնամիներին:
անհրապույր Դոդոշաձուկն էլ բոցմանի սուլիչի ձայն է հանում կարծես թե զուգավորման շրջանում:
Մյուս ձկների արձակած սարսափազդու ձայների նշանակության մասին քիչ բան է հայտնի:

Իհարկե, կան փոքրիկ ձկներ էլ, որոնք իսկապես համր են:

Բ. Լայն, հետաքրքիր, ծանծաղ, զանազան, հնագույն, ամենատաք, ծովային, անվնաս,
գեղեցիկ, մեծ, չքնաղ:
Լամանտինը մի հետաքրքիր կենդանի է, որը հավանաբար նախատիպ է եղել լեգենդների ջրահարսերի համար:

Այս կենդանու առջևի վերջավորությունները հետաճել են, իսկ մարմինը հենվում է
պոչի վրա:

Մա բնակվում է ծովափնյա ջրերում և սնվում է բացարձակապես բուսական
սննդով:

Ապրելու համար նա ընտրել է տեղը, նրան կարելի հանդիպել հասարակածի երկու
կողմերում:

4. Տրված տեքստում մտքին համապատասխանող ածականներ ավելացրո՛ւ: Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Մագելանի արշավախմբի ուժասպառ մնացորդները երկար ճամփորդության հոգնությունը դեռ չէին թոթափել, երբ մեծ կաթոլիկ եկեղեցին նրանց կանչեց հաշիվ տալու:

Բանն այն է, որ հետաքրքրասեր ճամփորդների թանգ օրացույցում մեկ օր պակասում էր:

Իսկ դա նշանակում էր, որ եկեղեցական գեղեցիկ տոները ժամանակին չէին նշվել:

Հավատի կանոններից այդպիսի շեղումն այն ժամանակ պատժվում էին:

Բայց խելացի գիտնականները շուտով գտան, թե որտե՞ղ էր մնացել «կորած» օրը:

Ճանապարհորդելով մեծ երկրագնդի շուրջը դեպի արևմուտք՝ վառող Արևի շարժման ուղղությամբ, տարքով մեծ ծովագնացները իբրև թե մեկ օր հետ էին գնացել:

Շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը դեպի արևելք, ընդհակառակը, նրանց օրացույցին մեկ երկար օր կավելացներ:
Ներկայումս նման խառնաշփոթությունից խուսափելու համար Խաղաղ օվկիանոսի միջով՝
բևեռից բևեռ, մի կարճ գիծ են անցկացրել, որն անցնելիս փոքր նավերը կամ անմիջապես ընկնում են «վաղը» կամ վերադառնում են «երեկվան»:

5. Լեզու բազմիմաստ բառը նախադասությունների մեջ գործածի՛ր  քեզ հայտնի բոլոր իմաստներով: Որտեղ տրված բառը փոխաբերական իմաստով է գործածված, ընդգծի՛ր:

М․ Горький ,,Легенда о Данко ,,

Жило в старину племя весёлых, сильных и смелых людей. С трёх сторон их стойбище окружали непроходимые леса, а с четвёртой простиралась степь. Однажды из степи явились более сильные племена и прогнали этих людей в глубь леса, где ветви вековых деревьев не пропускали солнечного света, а из болот поднимались ядовитые испарения.

Люди стали болеть и умирать. Из леса надо было уходить, но позади были сильные враги, а впереди дорогу преграждали болота и каменные деревья-великаны, создававшие вокруг людей «кольцо крепкой тьмы». Когда налетал ветер, «весь лес глухо гудел, точно грозил и пел похоронную песню тем людям».

Люди могли бы вернуться в степь и биться насмерть, но они не могли погибнуть, потому что у них были заветы, которые не должны были исчезнуть. Долгие ночи люди сидели «в ядовитом смраде болота» и думали.

Ничто — ни работа, ни женщины не изнуряют тела и души людей так, как изнуряют тоскливые думы.

Плачь женщин над умершими и над судьбой живых породил страх в сердцах людей. Всё громче звучали трусливые слова о том, что надо вернуться в степь и стать рабами сильнейших.

И тут встал молодой красавец Данко и сказал, что надо пройти этот лес насквозь, ведь «всё на свете имеет конец». В его глазах светилось так много «силы и живого огня», что люди поверили и пошли за ним.

Труден был их путь, люди гибли в жадных пастях болот, а лес переплетал свои ветви так плотно, что каждый шаг давался с трудом. Вскоре измученные люди начали роптать на Данко, но тот шёл впереди «и был бодр и ясен».

Однажды началась гроза, и на лес опустился непроглядный мрак. Людям казалось, что из тьмы ветвей на них смотрит «что-то страшное, тёмное и холодное». Племя пало духом, но сознаваться в собственном бессилии людям было стыдно, и они выместили зло на Данко — «стали упрекать его в неумении управлять ими».

Под торжествующий шум леса усталые и злые люди стали судить Данко, называя его ничтожным и вредным. Данко же отвечал, что повёл их, потому что чувствовал в себе мужество вести. Это люди не сумели сохранить силы на долгий путь и просто шли как стадо овец.

Тогда люди захотели убить Данко, и лица их стали похожи на морды животных, не было в них ни доброты, ни благородства. От жалости к соплеменникам сердце Данко вспыхнуло огнём желания помочь им, и лучи этого могучего огня засверкали в его глазах.

Увидев, как горят глаза у Данко, люди решили, что он рассвирепел, насторожились и стали окружать его, чтобы схватить и убить. Данко понял их намерение и стало ему горько, а сердце разгорелось ещё ярче.

Желая сделать что-то для людей, Данко «разорвал руками себе грудь», вырвал своё пылающее сердце и высоко поднял его над головой.

И весь лес замолчал, освещенный этим факелом великой любви к людям, а тьма разлетелась от света его и там, глубоко в лесу, дрожащая, пала в гнилой зев болота.

Данко повёл очарованных людей вперёд, освещая путь пылающим сердцем. И сейчас люди гибли, «но гибли без жалоб и слёз». Вдруг лес расступился, и племя увидело широкую степь, полную солнца, простора и чистого воздуха.

А Данко посмотрел на степь, радостно рассмеялся и умер. Его сердце ещё пылало рядом с телом. Какой-то осторожный человек увидел это и, чего-то испугавшись, «наступил на гордое сердце ногой». Оно рассыпалось в искры и угасло.

Иногда в степи перед грозой появляются голубые искры. Это остатки горящего сердца Данко.

Առաջադրանք1

1.Հիմնավորիր, որ Թադեոս առաքյալի նպատակը միայն Աբգար թագավորին բուժելը չէ, ինչ այլ նպատակ էր հետապնդում Թադեոս առաքյալը:

Այո ,Թադեոս առաքյալի նպատակը միայն Աբգար թագավորին բուժելը չեր,այլ որ նա կարողանա քրիստոնեություն քարոզի Եդեսիայում։

2.Մեկնաբանիր Թադեոս առաքյալի նկարը, ինչ է պատկերված նրա ձախ ձեռքում:

Պատկերված է խաչված Հիսուսը,ինչով էլ նա քարոզում էր Քրիստոնեությունը ժողովրդին։

Առաջադրանք -Շարունակել միտքը

Տեքստից կարելի է ենթադրել, որ Դիոկղետիանոս կայսրը քրիստոնյա չէր, քանզի  ……նա …դեմ…էր…Քրիստոնեությանը,……………։
 Տեքստից կարելի է հասկանալ, որ միանձնուհիները ուխտ էին արել իրենց կյանքը նվիրել …………………Ասծուն…………………………………………………։ Տեքստից իմանում ենք նաև, որ միանձնուհիները հավատարիմ են մնում իրենց ուխտին և չեն ցանկանում ենթարկվել
———ստիպված—ամուսնություններին———————։ Այդ իսկ պատճառով նրանք հեռանում
են Հռոմից։

1.Պատկերացրու հայտվել ես  ավատատիրական հասարակության
մեջ, չիմանալով այդ մասին, հիմնավորիր, որ դու
ավատատիրական հասարակությունում ես/ինչի՞ց կարող էիր գլխի ընկնել/։

2. Պատկերացրու, որ հայտնվել ես վաղմիջնադարյան հայ հասարակությունում և արքայից հրաման ես ստանում յուրաքանչյուր գործակալության համար ստեղծել տարբերանշան։/քո իմացած ծրագրերի միջոցով ստեղծիր, հիմնավորիր:

3. Վերհիշիր Հայաստանում եղած հողատիրության ձևերը. եթե դու լինեիր ազատների դասին պատկանող հողատեր վաղ միջնադարի Հայաստանում, ո՞ր եղանակով կցանկանայիր ստացած լինել քո հողը,հիմնավորիր՝ ինչո՞ւ։

4.  «Այս ամենի շնորհիվ թագավորը համարվում էր հայոց երկրի տեր»: Ինչպե՞ս կմեկնաբանես «տեր լինել» արտահայտությունը:

5.Գահնամակ,  Զորանամակ- կարդալուց հետո հիմնավորել այս փաստաթղթերի կարևորությունը:

Առաջադրանքներ դասարանում

Այո ՕB=AB

Առաջադրանքներ տանը

ա)1)B-AC-ի միջնակետն է

2)C-AE-ի միջնակտն է

3)D-AC-ի միջնակետն է

բ)1)D-AC-ի միջնակետն է

գ)1)C-AE-ի միջնակտն է

BC>EB

AB<BD

Ոչ, չկան

Այո,օրինակ՝COD,AOB:

Ընտրություն

Ինչ է RAM-ը:

RAM-ը (Random Access Memory) հաշվողական սարքի ապարատն է, որտեղ պահվում են օպերացիոն համակարգը (OS), կիրառական ծրագրերը և ընթացիկ օգտագործման տվյալները, որպեսզի սարքի պրոցեսորն արագ հասանելի լինի դրանց: RAM-ը համակարգչի հիմնական հիշողությունն է: Այն շատ ավելի արագ է կարդալու և գրելու համար, քան պահեստավորման այլ տեսակներ, ինչպիսիք են կոշտ սկավառակի սկավառակը (HDD), պինդ վիճակի սկավառակը (SSD) կամ օպտիկական սկավառակը:

Կենտրոնական պրոցեսոր (CPU), որը նաև կոչվում է կենտրոնական պրոցեսոր, հիմնական պրոցեսոր կամ պարզապես պրոցեսոր, էլեկտրոնային սխեման է, որը կատարում է համակարգչային ծրագիրը կազմող հրահանգները: CPU-ն կատարում է հիմնական թվաբանական, տրամաբանական, վերահսկման և մուտքային/ելքային (I/O) գործողություններ, որոնք նշված են ծրագրի հրահանգներով:

Համակարգչի կոշտ սկավառակը (կամ HDD) տեխնոլոգիայի մի տեսակ է, որը պահպանում է օպերացիոն համակարգը, հավելվածները և տվյալների ֆայլերը, ինչպիսիք են փաստաթղթերը, նկարները և երաժշտությունը, որոնք օգտագործում է ձեր համակարգիչը: Ձեր համակարգչի մնացած բաղադրիչները միասին աշխատում են՝ ցույց տալու ձեր կոշտ սկավառակի վրա պահված հավելվածներն ու ֆայլերը:

Համակարգչի մայրական սալիկ տեղադրված է համակարգչի պատյանում և այն տեղն է, որտեղ միանում են մասերի և համակարգչային ծայրամասային սարքերի մեծ մասը: Աշտարակային համակարգիչների դեպքում մայր տախտակը գտնվում է աշտարակի ձախ կամ աջ կողմում և ամենամեծ տպատախտակն է:

Խնդիրների լուծումներ ,Վ․Ի․ Լուկաշիկի խնդրագրքից 1-13 էջեր

Վարժ-1

1)Ֆիզիկական մարմին․Ինքնաթիռ,ինքնահոս գրիչ,ավտոմեքենա

2)Նյութ․Պղինձ,ճենապակի,ջուր

Վարժ․2

Ա)Ֆիզիկական մարմին-երկաթյա,քանոն,աթոռ,սեղան,դուռ,

Գործնական Քերականություն

1. Փակագծերում տրված բառերից և բառակապակցություններից նախադասության մտքին համապատասխանող գոյականներ ստացի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Բնության մեջ համատարած լռություն (լռել) չկա:

Աղմուկը կարող է հիշողության (հիշել) կորստի(կորչել) պատճառ դառնալ:

Աշխատանքը(աշխատել) հոգնած  մարդու վրա ազդում է քաղաքային ելու մուտի (երթալ ու գալ) աղմուկը, բարձրաձայն խոսել (խոսել):

Կա ենթադրություն (ենթադրել), որ ջուրը ոչ միայն Երկրի, այլ նաև ուրիշ մոլորակի (մոլորել) վրա է շատ:

Գիտնականները (մարդու մասին գիտությամբ զբաղվող) վկայում են, որ մարդկանց մարմնի յոթանասուն տոկոսը ջրից է բաղկացած:

Բժշկության խորհրդանիշ (խորհուրդը նշել) եղել և մնում է օձը:

2. Փակագծում տրված բառերից և բառակապակցություններից նախադասության մտքին համապատասխանող գոյականներ ստացի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:

Եֆրեմովի «Անդրոմեդի միգամածությունը» ֆանտաստիկական վեպում պատմում է մի
խումբ տիեզարագնաց (տիեզերք գնալ) հեռավոր միջաստղային ճանապարհորդություն(ճանապարհորդել) մասին: Նրանց
աստղաթիռի արագության (արագ) շատ մոտ է լույսի արագության(արագ), և ժամանակը
երկրայինի համեմատուցյունը(համեմատել) շատ դանդաղ է շարժվում: Տիեզերագնացները գալակտիկայի
ամենահեռավոր շրջաններին հասնելու առաջադրանք (առաջադրել) ունեն: Պիտի հասնեն այն
աստղին, որի մոլորակը(մոլորել) մեկի վրա, ըստ որոշ ենթադրումների(ենթադրել) մեզ նման մարդիկ են բնակվում:
Ինչպիսի՜ն կլինի ամբողջ մարդկության ցնծությունը(ցնծալ), երբ նրանք վերադառնան ու այլ
աշխարհի մարդկանցից ողջույն բերեն:

3.Տրված բառերը տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն՝ համապատասխանեցնելով նախադասություններին:

Նախօրոք, շնորհք, մեհյան, ներողություն, խոչընդոտող, նրբանկատ:

Նախօրոք, , մեհյան, ներողություն, խոչընդոտող, նրբանկատ, ա ռօրյա:

Այնքան շատ են խոչընդոտողները ու խանգարողները, որ էլ ոչինչ չեմ ուզում անել:

Դե՛, ցո՛ւյց տուր շնորհք, թող տեսնեն, թե ինչեր ես անում:

Նախօրոք ամեն ինչ պատրաստել էր, որ հետո իրար չխառնվեր:

Առօրյա մանր-մունր հոգսերով է տարվել ու մոռացել մեր պայմանը:

Ներողություն խնդրեց ու հանգիստ դուրս եկավ. կարծես ոչինչ չէր եղել:

Հեթանոսական մեհյան տեղում է կառուցվել այս տաճարը:

Շատ նրբանկատ մարդ է. երբեք ընկերներիս մոտ ինձ դիտողություն չի անում:

Մի  անգամ Սահարայի բեդվին ցեղերի մի քանի առաջնորդներ Փարիզի մոտ մեծ ջրվեժ տեսան:Սովորական ջրվեժ էր, որ բյուրեղապակե կոթողի նման վայր էր ընկնում ցած:

Բայց բեդվինները սքանչացել էին:

Անապատում մարդիկ քանի՜ օր դեգերում են ջրհորին հասնելու համար: Քանի՜ ժամ են փորում անընդհատ փլչող ավազը, մինչև որ փոսի հատակին ջրիկ ցեխ հայտնվեց:

4. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Ջորդանո Բրունոն ամբո. ութ տարի բան.ում մնաց: Սուր. հայրերը սպասում էին, որ  նա կ.նկճվի: Նա խոստովանում էր, որ ինքը մե.ք է գործել եկեղեցու դեմ, բայց պնդում էր, որ իր ուսմունքը ճշմարտա.ի է ու ամբո.ջական: Մտածելու համար նրան ին.սուն օր ժամանակ տվեցին և օրը երկու ամգամ՝ կես.րին ու կեսգիշերին,աստվածաբա.եր էին ուղարկում նրա խու.ը: Բայց նա ոչինչ չէր խնդրում: Երբ կարդինալի պալատում, կար.ում էին դատավ.իռը, նա ասաց. «Դուք ավելի մեծ երկ.ղով եք հայտնում ինձ դատավ.իռը, քան ես լսում եմ»:

5. Ընդգծված բառերի և բառակապակցությունների փոխարեն գրի՛ր տրված հոմանիշները:

Հայտնվի, պարզապես, գահավիժում էր, զմրուխտ, դեգերում են, վայրը, անցնելու, անընդհատ,կտրվի, կաթիլ, վառվում են, գնալ, սքանչացել էին:

Մի  անգամ Սահարայի բեդվին ցեղերի մի քանի առաջնորդներ Փարիզի մոտ մեծ ջրվեժ տեսան:Սովորական ջրվեժ էր, որ բյուրեղապակե կոթողի նման գահավիժում էր ցած:

Բայց բեդվինները սքանչացելց էին:

Անապատում մարդիկ քանի՜ օր են դեգերում ջրհորին հասնելու համար: Քանի՜ ժամ են փորում անհնդատ փլչող ավազը, մինչև որ փոսի հատակին ջրիկ ցեխ հայտնվի:

Ջրի ամենափոքրիկ կաթիլներից անգամ հողի վրա զմրուխտ են  խոտի կայծերը: Երբ մի տեղ անձրև է գալիս, ամբողջ Սահարայից մարդիկ շտապում են տեսնելու այդ տեղը:  Բեդվինները պատրաստ են հարյուրավոր կիլոմետրեր կտրել, որպեսզի տեսնեն, թե խոտն ինչպե՞ս է աճում:

Բեդվինները պարզապես չէին կարողանում այդտեղից հեռանալ: Նրանք խնդրեցին շտապեցնող հյուրընկալին.

-Սպասենք, մինչև ջուրը կտրվի:

6.Տրված բառերն ըստ հոմանիշության բաժանի՛ր հինգ խմբի:

Իջնել, սահմանել, հափշտակել, շռայլել, թեքվել, կարգել, հոշոտել, վատնել, խլել, կքվել, քամուն տալ, բզկտել, կորզել, ծվատել, խոնարհվել, ծախսել, պոկել, հաստատել, ճկվել, պատառոտել, հակվել, շորթել, մսխել, գզգզել, որոշել, կռանալ, գողանալ, ծռվել:

Իջնել — կքվել, իջնել թեքվել, խոնարհվել, ճկվել, կռանալ, ծռվել
սահմանել — կարգել, հաստատել, որոշել
հափշտակել — խլել, կորզել, գողանալ
շռայլել — վատնել, քամուն տալ, ծախսել, շորթել
բզկտել — ծվատել, պոկել, պատառոտել, գզգզել

Դասի հղումը

• Ինչու է առաջացել «Աշխարհագրություն» գիտությունը: Ինչ խնդիրներ ունի այն (յուրաքանչյու սովորող արտահայտում է իր կարծիքը)

Աշխարհագրության խնդիրն է տարածության և ժամանակի մեջ ուսումնասիրել՝

• բնությունը, նրա առանձին բաղադրիչները և դրանց փոխազդեցության ու կապերի հետևանքով ձևավորված բնական աշխարհահամակարգերը (բնական զոնա, բնական լանդշաֆտ, օվկիանոս, մթնոլորտ, անտառ և այլն)
• հասարակությունը, նրա առանձին բաղադրիչները և դրանց փոխազդեցության ու կապերի հետևանքով ձևավորված հասարակական աշխարհահամակարգերը (տնտեսական շրջան, տարաբնակեցման համակարգ, պետություններ, քաղաքներ և այլն)
• բնության, հասարակության և դրանց առանձին բաղադրիչների փոխազդեցության ու կապերի հետևանքով ձևավորված բնահասարակական աշխարհահամակարգերը (մարդածին լանդշաֆտ, ջրամբար, ջրանցք, հատուկ պահպանվող տարածքներ և այլն)։

• Որ գիտությունների հետ է կապված ու ինչպես: Նշել «Աշխարհագրության» հետ կապված 5 բնական ու 5 հասարական գիտություն, նշաված օրինակները հիմնավորել:

Բնական գիտություններ-Բնագիտություն,ֆիզիկա,քիմիա,բնական,կենսաբանություն

Հասարական գիտություններԼեզվաբանություն,հոգեբանություն,փիլիսոփայություն,

տնտեսագիտություն

• Կյանքի որ բնագավառում են օգտագործվում աշխարհագրական գիտելիքները:Նշեք կոնկրետ մի քանի օրինակ: 

Հնեաբանություն,բնագիտություն

2.Ճառագայթ և անկյուն 

Առաջադրանքներ դասարանում

Չեմ կարողացել, չեմ կարողանում ու երբեք էլ չեմ կարողանա

Երբ ես փոքր էի, պաշտում էի կրկեսը, և կրկեսում ամենից շատ գազաններն էին ինձ դուր գալիս: Ինձ հատկապես փիղն էր գրավում, որը, ինչպես հետո իմացա, նաև մյուս երեխաների սիրելին էր: Ներկայացման ժամանակ այդ հսկայական վայրի կենդանին ցուցադրում էր իր անասելի քաշը, ուժը, չափսերը… Բայց իր ելույթից հետո մինչև հաջորդ ելույթի սկիզբը նա շղթայված էր, շղթայի մի ծայրը կապված էր փղի ոտքին, իսկ մյուսը` գետնի մեջ խրված ցցին:

Դա ընդամենը փայտի մի կտոր էր, որ միայն մի քանի սանտիմետր էր խրված հողի մեջ: Չնայած շղթան հաստ էր և ամուր, ինձ համար ակնհայտ էր, որ այդպիսի կենդանին, որն ընդունակ է ծառեր արմատախիլ անելու, հեշտությամբ կարող էր այդ ցիցը հանել ու փախչել:
Ինձ համար հանելուկ էր մնացել` ի՞նչն էր նրան պահում, ինչո՞ւ նա չէր փախչում:

Երբ դեռ հինգ-վեց տարեկան էի, հավատում էի մեծահասակների իմաստությանը: Չեմ հիշում` այս հարցերը ես տվեցի ուսուցչի՞ս, հայրիկի՞ս, թե՞ հորեղբորս: Նրանցից մեկն ինձ բացատրեց, թե փիղը չի փախչում, քանի որ նա վարժեցված է:
Այդ ժամանակ ես տվեցի միանգամայն ակնհայտ հարց. «Եթե փիղը վարժեցված է, էլ ինչո՞ւ են նրան շղթայում»:
Հիշում եմ, որ ոչ մի բավարար պատասխան չստացա: Ժամանակի ընթացքում մոռացա փղին էլ, նրա հետ կապված հարցերն էլ և այդ մասին հիշում էի միայն մարդկանց շրջապատում, ովքեր գոնե մեկ անգամ այդ հարցն իրենց տվել են:

Մի քանի տարի առաջ հայտնաբերեցի, որ, հուրախություն ինձ, բավականին խելացի մի մարդ գտել է հարցի պատասխանը` կրկեսային փիղը չի փախչում, որովհետև նա մանկուց կապված է նմանատիպ ցցի:
Աչքերս փակեցի և պատկերացրի ցցին կապված նորածին անպաշտպան փղին: Վստահ եմ, որ այն ժամանակ փղիկն ամբողջ ուժով ձգել է` փորձելով ազատվել: Բայց, չնայած թափված ջանքերին, ոչինչ չի ստացվել, քանի որ ցիցն այն ժամանակ բավականին ամուր է եղել:
Պատկերացնում էի, թե ինչպես է նա երեկոյան ուժասպառ ընկնում, իսկ առավոտյան փորձում նորից ու նորից… Մինչև, իր համար սարսափելի մի օր, նա հնազանդվել է իր ճակատագրին՝ ընդունելով սեփական անզորությունը:
Այդ հսկա և հզոր փիղը կրկեսից չի փախչում, քանի որ խեղճը կարծում է, թե չի կարող:

Նրա հիշողության մեջ մնացել է անզորության այն զգացողությունը, որն ապրել է ծնվելուց անմիջապես հետո:
Եվ ամենավատն այն է, որ այդ հիշողությանը նա երբեք չի կասկածում:
Նա այլևս երբեք չի փորձել իր ուժը կիրառել:

-Այսպիսին է կյանքը, Դեմիան:Բոլորս էլ ինչ-որ բանով նման ենք կրկեսի փղին. այս կյանքում մենք կապված են հարյուրավոր ցցերի, որոնք սահմանափակում են մեր ազատությունը:
Ապրում ենք` համարելով, որ «չենք կարող» անել բազում գործեր, ուղղակի, որովհետև, շատ վաղուց, երբ դեռ փոքր էինք, փորձել ենք ու չենք կարողացել:
Այն ժամանակ վարվել ենք այս փղի նման, մեր հիշողության մեջ գրանցել ենք այսպիսի հրահանգ. «Չեմ կարողացել, չեմ կարողանում և երբեք չեմ կարողանա»:
Մենք մեծացել ենք այս հրահանգով, որն ինքներս ենք մեզ տվել, և դրա համար էլ երբեք չենք փորձել ցիցը հանել:
Երբեմն, շղթայի ձայնը լսելիս, հայացք ենք ձգում ցցին և մտածում.
Չեմ կարողանում և երբեք էլ չեմ կարողանա:

…. Եվ միակ ձևը պարզելու, որ դու կարող ես ինչ-որ բանի հասնել, նոր փորձ անելն է, որի մեջ կներդնես քո ամբողջ ոգին:
Քո ամբողջ ոգին: 

Հեղինակ՝ Խորխե Բուկայ

Աղբյուրը

Առաջադրանքներ 

1.  Առանձնացրո՛ւ անհասկանալի բառերը, բացատրի՛ր բառարանի օգնությամբ։ 

2. Բացատրի՛ր այս միտքը՝  Եվ միակ ձևը պարզելու, որ դու կարող ես ինչ-որ բանի հասնել, նոր փորձ անելն է, որի մեջ կներդնես քո ամբողջ ոգին:

Այս տողերը ասում են , որ մարդը պարզի թէ կարող է նա անել այդ մի բանը դա փորցելն է։

3. Ո՞րն է ստեղծագործության ասելիքը։ 

Ստեղծագործության ասելիքն է , որ մենք ել ենք փղի նման մենք ել ենք սահմանափակվում մեր ունեցածով , բայց միակ ձևը իմանալ կարող ես դու անել ինչ , որ բանը դա փորցելն է :

4. Շարադրի՛ր մտքերդ ՝ «Կկարողանա՞մ» ։ 

Այս աշխարհում անհնարին բան չկա: Եթե պայքարես, կհասնես քո նպատակներին: Այնպես որ պետք չէ ամեն քայլափոխին ասել չեմ կարողանում, այս արտահայտությունը միայն դժվարեցնում է մեր կյանքը:

վարժ.էջ 7,11

ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1. Որոնք են բնական գիտությունները: Թվարկեք դրանք:

Էկոլոգիա,բժշկագիտություն,աստղագիտություն,երկրաբանություն,կենսաբանություն…:

2. Ի՞նչ է ուսումնասիրում քիմիա գիտությունը։

Քիմիան ուսումնասիրում  է նյութերը: Նրանց կառուցվացքը, բաղադրությունը և կիրառումը:

3. Ինչ են ուսումնասիրում կենսաբանություն և ֆիզիկա գիտությունները:

Ֆիզիկա գիտությունը ուսումնասիրում է ֆիզիկական երևույթներ, իսկ կենսաբանությունը ուսումնասիրում է բազմաթիվ կենդանի օրգանիզմներ:

4. նկարեք ձեր տանն օգրագործվող մի քանի փայտե իր։

Սեղան,աթոռ,դուռ,պահարան,մահճակալ։

5. Թվարկեք ձեզ ծանոթ մի քանի նյութեր, որոնք նավթից են անջատվում:

Ածղածին,ջրածին,յուղ

ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1. Թվարկեք նյութեր (5-ից ոչ պակաս), որոնք դուք կարող եք գտնել ձեր տանը, և նշեք, թե ինչի համար են նրանք գտագործվում։

Աղ-աղը օգտագործում են որպես համեմունք

Ջուր-ջուրը ունի մեծ կենսական նշանակություն

Քացախ-Քացախը օգտագործում են սալաթների և պահածոների համար

Շաքարավազ-շաքարավազը օգտագործում են որպես համեմունք։

2.Անվանեք որևէ իր, որը կարելի է պատրաստել տարբեր նյութերից:

Զարդեր-զարդը պատրաստված է ոսկուց, արծաթից, երկաթից

3. Անվանեք մի քանի առարկա, որոնք կարելի է պատրաստել մեկ նյութից:

Աթոռ- փայտից։

4. Ապակուց պատրաստված բաժակը նյութ է, թե՞ մարմին։

Մարմին։

5 Հետևյալ շարքից առանձնացրեք մարմինների և նյութերի անունները՝ ջերմաչափ ջուր, պարաֆին, մոմ: պղինձ, մատանի, պոլիէթիլեն, ապարանջան, արծաթ սեղան, փայտ, դանակ, երկաթ, ալյումին:

Նյութ— ջուր, պարաֆին, մոմ, պղինձ, պոլիէթիլեն, փայտ, երկաթ, ալյումին

Մարմին— ջերմաչափ, սեղան, մատանի

6. Լրացրեք բաց թողած նյութերի անունները

ա) Մետաղիցպատառաքաղ-

բ) Ռեզինե գնդակ-

գ) Փայտե քանոն-

դ)Ապակե բաժակ —

ե)Ալյումինե լար —

զ)Փայտե սեղան-

Իմ ամենասիրելի խաղը Pubg Mobile-ն է։ Այն պատերազմական խաղ է,որտեղ առնվազն կարող են լինել 100 իսկական խաղացողներ։ Խաղի մեջ կան տարբեր քարտեզներ, որտեղ կան բազմաթիվ տներ։ Տան մեջ կան ավտոմատներ, ատրճանակներ, դիպուկներ։ Խաղում կարող ես գումար գցել, ունենալ գումար, և գնել տարբեր հագուստներ, գլխարկներ, պայուսակներ։ Խաղում կա մինչև 100 աշխարհ։ (ԻՆՉՔԱՆ ՇԱՏ ԽԱՂԱՔ ԱՅՆՔԱՆ ՇՈՒՏ ԿԱՎԵԼԱՆԱ)։ Խաղի իմաստն այն է, որ այդ 99 իսկական խաղացողներին սպանես (Ինչու 99, որովհետև այն մի հոգին դու էս)։ Բայց դու չես կարող 99 հոգուն միանգամից խփել, քանի,որ դու մենակ նրանց դեմ չես խաղում, նրանք էլ են իրար խփում, և դու ինչքան կարողանում էս խփում էս։ Խաղը լինում է նաև օնլայն խաղալ, կարող էս ընկեներիդ հետ խաղալ, նաև՝ նրանց դեմ։

Քննարկվող հարցեր՝

• Ինչ է ուսումնասիրում քիմիան,քիմիայի ուսումնասիրման ոլորտները։

Ուսումնասիրում է տարրերը և ատոմներից, մոլեկուլներից ու իոններից բաղկացած միացությունները, նրանց բաղադրությունը, կառուցվածքը, հատկությունները, այլ նյութերի հետ ռեակցիայի ժամանակ նրանց վարքը և փոփոխությունները

• Ինչպիսի բնագիտական գիտություններ գիտեք։

Քիմիա,ֆիզիկա

• Ինչ է նյութը և մարմինը։

Մարմինները լինում են կենդանի ու անկենդան: Կենդանի մարմինները միասին կազմում են կենդանի բնությունը, իսկ անկենդան մարմինները՝ անկենդան բնությունը:

Միևնույն նյութից կարելի է պատրաստել տարբեր առարկաներ: 

Օրինակ՝ ապակուց կարելի է պատրաստել ծաղկաման, քիմիական բաժակ, փորձանոթ:

• Տնային առաջադրանքներ` Ինչ նյութերից են կազմված հետևյալ մարմինները՝ քանոնը, արձանը, ամանեղենը, զարդերը։                

քանոն՝ փայտ, ալյումինիում
արձան՝ քար, գիպս, սառույց, կավ
ամանեղեն՝ ապակի, պլաստմասս, կավ, փայտ
զարդեր՝ ոսկի, արծաթ, պղինձ, կավ

Պարզաբանեք քիմիա բառի իմաստը:

Քիմիա բառը  տարածվել է մոտ  18-րդ  դարում։Քիմիա բառը տարբեր երկրերում  նույն կերպ են արտասարնում օրինակ ՝ անգլերեն – chemistry, ֆրանսերեն – chimie, գերմաներեն – chemie, ռուսերեն –химия։Քիմիա բառը առաջինա անգամ օգտագործել են Հունաստանում,բայց բառը ունի լատինական ծագում։ Քիմոս նշանակում է հյութ, իսկ քիմա մետաղների հալում և ձուլում։ Այդպես առաջացել է քիմիա բառը։
Սովորել էջ 5-10,վարժ.էջ 7,11

Տանը

Խնդիր 5: Գինեգործն իր 420 դույլ գինուց վաճառեց 6 անգամ ավելի շատ, քան մնաց իր մոտ: Քանի՞ դրամ վաստակեց գինեգործը, եթե ամեն 5 դույլ գինու դիմաց նա վաստակեց 10000 դրամ:

1)420:6=70

2)420-70=350

3)10:5=2000

4)350×2000=700000

Խնդիր 6: Երեք կիլոգրամ մանդարինի և մեկ կիլոգրամ բանանի համար վճարեցին 1500 դրամ: Պարզել, թե որքա՞ն է բանանի գինը, եթե բանանի մեկ կիլոգրամը մեկ կիլոգրամ մանդարինից թանկ է 260 դրամով:

1)1500-260=1240

2)3+1=4

3)1240:4=310

4)310+260=570

Խնդիր 7: ա) Գտնել 48-ի 75%-ի և 30-ի 56 -րդ մասի տարբերությունը:
բ) Քանի՞ տոկոսով պետք է մեծացնել 30-ը, որպեսզի ստացվի 48-ից 25%-ով փոքր թիվ։

Խնդիր 8: Երեք բանվոր երկու ժամում շարում են 3 մ2 պատ: Վեց բանվորը հինգ ժամում քանի՞ մ2 պատ կշարեն:

1)3:2=1,5 m2

2)6:3=2

3)2×1,5=3

4)3×5=15 m2

Խնդիր 9: Բալը գտնվում է բաժակի մեջ: Տեղափոխել լուցկու երկու հատիկ այնպես, որ բալը հայտնվի բաժակից դուրս:

Տնային առաջադրանք

Ա) 300×40:100=120

200×30:100=60

120+60=180

180×100:500=36

Բ)300×30:100=90

200×40:100=80

90+80=170

170×100:500=34

9)200000:10=20000

20000×3=60000

200000+60000=260000

260000:10=26000

26000×2=52000

260000+52000=312000

Բ)3000×20:100=600

3000-600=2400

2400×10:100=240 2400-240=2160

Ուսումնական տարվա ամփոփում
«Պատմությու » առարկա
Մեկ տարի ուսումնասիրելուց հետո մի քանի նախադասությամբ ներկայացրու՝ ինչու ենք ուսումնասիրում «Պատմություն» առարկան:

• .Ինչ անուններով է հայտի համահայկական առաջին թագավորությունը: Թվարկիր նրա հզոր արքաներին, ինչով են նրանք հայտնի, քո կարծիքով որն է դրա անկման գլխավոր պատճառները:

Համահայկական առաջին թագավորությունը Վանի թագավորությունն է, որը ստեղծվել է ք․ա․ 9-րդ դարում։ Վանի թագավորության հզոր արքաներն էին՝ Սարդուրի Ա-ն, Իշպուինին, Մենուան, Արգիշտի Ա-ն, Սարդուրի Բ-ն Արգիշտի Բ-ն, Ռուսա Բ-ն,

Սարդուրի-Ա մ․թ․ա․ 830-ական հզորացրել է երկիրը և Վանա լճի ափին հիմնել Վան Տուշպա, Տոսպ, մայրաքաղաքը, որի անունից էլ առաջացել է թագավորության անունը՝ Վանի թագավորություն։ 

Արգիշտի Ա-Նա կազմակերպել է մի շարք արշավանքներ դեպի Ասորեստան և այլ երկներ։ Նա շրջափակման մեջ է գցել Ասորեստանը, որի հետևանքով հակառակորդի զորավարները սարսափում էին նրանից և ասում, որ «նրա անունը հնչում է ինչպես ծանր հողմ։

Մենուա-Մենուայի միանձնյա թագավորության օրոք Վանի թագավորությունն ապրել է ռազմաքաղաքական վերելք։ Կենտրոնական և ծայրամասային մարզերում՝ Վանա լճի շրջակայքում, Արածանիի և Արաքսի վերին հոսանքներում, Կարինի (Էրզրումի) դաշտում Մենուան կառուցել է բազմաթիվ ամրոցներ։

• Ք.Ա. VII դարի վերջին ձևավորվեց երկրորդ համահայկական թագավորությունը: Ով է նրա հիմնադիր արքան, ով է նրա անվանադիր արքան:Ինչպես է բնութագրել Տիգրան Երվանդյանին Մովսես Խորենացին:

Ով է նրա հիմնադիր արքան,ով է նրա անվանադիր արքան-Կոչվում է հիմնադրի՝ Երվանդ Սակավակյացի անունով։ Որպես թագավորներ և սատրապներ Հայաստանում իշխել են մ.թ.ա. 570-201 թվականներին։

Ինչպես է բնութագրել Տիգրան Երվանդյանին Մովսես Խորենացին-Մովսես Խորենացին ասում է։Նա մեր թագավորներից ամենահզորը և ամենախոհեմն է էր և բոլոր նրանցից քաջ։Նա Կյուրոսին աջակից եղավ Մարաց իշխանությունը տապալելու և մեր բնակության սահմաններն ընդարձակելով հասցրեց մինչև հին բնակույթան սահմանների ծայրերը․բոլոր իր ժամանակակիցներին նախանձելի եղավ,իսկ հետո եկողներիս ցանկալի թե ինքը և թե իր ժամանակը։

• Ք.Ա. II դարում Հայաստանում հաստատվում է նոր թագավորական հարստություն: Որ արքայատոհմի մասին է խոսքը: Թվարկիր նրա հզոր արքաներին, ինչով են նրանք հայտնի, քո կարծիքով որն է դրա անկման գլխավոր պատճառները:

Հնագույն շրջանից մշակույթի ինչ նմուշներ են մեզ հասել: Ում շնորհիվ է մեզ հասել հայկական առասպելների մեծ մասը; Ներկայացրու առասպելներից ամենադուր եկածը:

• Ներկայացրու «Մշակույթ» հասկացությունը:
  Հնագույն շրջանից մշակույթի ինչ նմուշներ են մեզ հասել: Ում շնորհիվ է մեզ հասել հայկական առասպելների մեծ մասը; Ներկայացրու առասպելներից ամենադուր եկածը:

Հնագույն շրջանից մշակույթի ինչ նմուշներ են մեզ հասել: Ում շնորհիվ է մեզ հասել հայկական առասպելների մեծ մասը; Ներկայացրու առասպելներից ամենադուր եկածը:

• Համաշխարհային պատմությունից ներկայացրու, հիմնավորիր քո ամենադուր եկած թեման:

Մի քանի նախադասությամբ ներկայացրու այս ուսումնական տարվա ընթացքում

.ամենադուր եկած թեման-Ինձ շատ է դուր եկել Հին Հռոմի թեման
.քո նոր բացահայտումները-բացահայտեցի տարբեր նյութեր հայոց մշակույթի մասին,ամբողջ Պարթևստանի և Մակեդոնիյաի մասին։

.ինչ թեմաներ կցանկանայիր ուսումնասիրել-Ես կցանկանայիր ուսումնասիրել Հայոց եկեղեցիների պատմությունը

Ստորև ներկայացրու թվարկված ամիսների հաշվետու ամփոփումները:
Սեպտեմբեր-5 նյութ
Հոկտեմբեր-5 նյութ
Նոյեմբեր-4 նյութ
Դեկտեմբեր-4 նյութ
Փետրվար-4 նյութ
Մարտ-5 նյութ
Ապրիլ-5 նյութ
Մայիս-2 նյութ

10 բալանոց գնահատման սանդղաակով գնահատիր այս տարվա քո աշխատանքը: 9

«Պատմություն» առարկայի դասավանդման, թեմաների հետ կապված ինչ առաջարկություններ ունես:

Մայիսի 23

Դասարանում

• Ստեղծագործական աշխատանք

Գրավո՛ր պատմիր այս ուսումնական տարվա ամենահետաքրքրիր դեպքի մասին (աշխատանքդ վերնագրի՛ր)

ՄԵԴԻԱՈՒՐԲԱԹ

Իմ այս տարվա ամենահիշարժան օրերից մեկը մայիս ամսվա ամենագեղեցիկ մեդիաուրբաթն էր, որտեղ բոլորը փայլում էին։ Այն տարվա ուսումնական շրջանի ամենագեղեցիկ մեդիաուրբաթն էր։ Այնտեղ բոլորը հիանալի ելույթ էին ունենում։ Մինչ մադիաուրբաթը մենք երկար աշխատեցին, որովհետև աշակերտները խանգարում էին, տեխնիկական խնդիրներ կար, բայց այդքան չարչալվելուց հետո հասանք մեր նպատակին`այն հիանալի ստացվեց։ Ինձ մեդիաուրբաթին շատ դուր եկավ, երբ երգի ժամանակ վերջում բոլորը վազեցին կենտրոն։ Իմ կարծիքով դա ամենահետաքրքիր և տարբերվող ավարտն էր։

Մայիսի 23

1)Լուծում
1)14+6=20
20-100%
6-X%
X=6×100/20
X=30%
Պատ․՝30%:

2)Լուծում
1)100-35=65
65-26կգ
100%-X
X=100×26:65
X=40կգ
Պատ․՝40կգ։

3)Լուծում
1)100-25=75
75%-27g
100%-X
X=100×27:75
X=36
36-27=9

4)Լուծում

1) 15×40:100=6
2) 15+9=24
3) 6×100:24=25%

5)Լուծում
1)40×20:100=8
2)40+10=50
3)8+10=18
4)18×100:50=36%

6)Լոուծում
1) 60×30:100=18
2)  60+14+6=80
3)  18+14=32
4) 32×100:80=40%

7)Լուծում
100%-25%=75%
48×75:100=36(կգ ցինկ)
48-36=12(կգ պղինձ)
100%-28%=72%
75×72:100=54(կգ ցինկ)
75-54=21(կգ պղինձ)
36կգ+54կգ=90կգ ցինկ
12կգ+21կգ=33կգ պղինձ
Պատ․՝ 90կգ ցինկ և33կգ պղինձ։

• Ի՞նչ է բջիջը։

Բջիջը կազմված է ցիտոպլազմայից, որը պարփակված է բջջաթաղանթի մեջ։ Ցիտոպլազման պարունակում է կենսամոլեկուլներ, որոնցից են, օրինակ, սպիտակուցները և նուկլեինաթթուները^[2]։

• Ո՞ր նյութերնեն բջջում էներգիայի հիմանական աղբյուրները։

Օրգանական նյութերից օրգանիզմում կարևոր դեր ունեն ածխաջրերը (շաքարները)։ Ածխաջրերը օրգանիզմն ապահովում են էներգիայով։

• Որո՞նք են բջջի հիմնակա ն կառուցվածքային մասերը։

Բջջի բաղադրության հիմնական մասը (մոտ 98 %) կազմում են թթվածինը (O), ածխածինը (C), ջրածինը (H), ազոտը (N)։

• Ի՞նչ նշանակություն ունի բջջաթաղանթը։

Բջջաթաղանթի միջով բջիջ են ներթափանցում ջրում շուծված որոշակի նյութեր և հեռացնում են բջիջի համար ոչ պիտանի նյութերը:

• Որտե՞ղ է գտնվում բջջահյութը,և ի՞նչէ այն պարունակում ։

Բջջահութը գտնվում է բուսական բջիջների վակուոլներում: Բջջահյութը պարունակում է ջրի մեջ լուծված շաքար և զանազան այլ նյութերով:

• Ի՞նչ է հյուսվածքը։

Միևնույն ծագում ունեցող, կառուցվածքներով իրար նման և միջբջջային նյութով միացած բջիջների խումբը կոչվում է հյուսվածք:

• Ի՞նչ հյուսվածքներ ունեն բույսերը։

Բարձրակարգ բույսերում կա 6 տեսակի հյուսվածքներ, դրանք են գոյացնող, հիմնական ծածկող, փոխադրող և մեխանիկական հյուսվածքները:

• Բույսի ո՞ր մասերում է տեղադրված գոյացնող հյուսվածքը։

Բույսի և նրա օրգանների հենարանի դերն է կատարում մեխանիկական հյուսվածքը:

• Ո՞ր հյուսվածքն է կատարում բույսի և նրա օրգանների հենարանի դեր։

Բույսի և նրա օրգանների հենարանի դերն է կատարում մեխանիկական հյուսվածքը:

• Կենդանական ի՞նչ հյուսվածքներ գիտեք։

Կենդանական հյուսվածքները չորսն են, դրանք են էպիթելային, շարակցական, մկանային և նյարդային հյուսվածքները

• Ի՞նչ պաշտպանական դեր է կատարում շարակցական հյուսվածքը։

Շարակցական հյուսվածքը կենդանի օրգանիզմում կատարում է հենարանային և պաշտպանողական դեր: Այն կարող է լինել հեղուկ, փուխր կամ պինդ: Օրինակ՝ արյունը հեղուկ շարակցական հյուսվածք է:

• Որո՞նք են բույսի վեգետատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթ են կատարում։

Դրանք ապահովում են բույսի սննդառությունը, շնչառությունը, աճն ու զարգացումը, ինչպես նաև վեգետատիվ բազմացումը։

• Արմատի ի՞նչ ձևափոխություն գիտեք։

Թթվածնով աղքատ հողերում աճող բույսերի կողային արմատներից առաջացնում են շնչող արմատներ: Կան նաև հենարանային, օդային և այլ տիպի արմատներ:

• Որո՞նք են արմատի գործառույթները։

Սննդառությունը, սնջառություննը, աճն ու զարգացումը, ինջպես նաև անհրաժեշտ նյութերի տեղափոխությունը։

Կետադրի՛ր հետևյալ հատվածը.

Օրանջիայի ձորակում ամեն գարնան մասրենիներն են ծաղկում, բացվում են վայրի վարդեր դեղին, սպիտակ։ Երբ գարուն է լինում տաքանում են Օրանջիայի քարերը և խլեզները։ Փորի մաշկը դեղին պառկում են տաք քարերի վրա լեզուները հանում։

Այն ժամանակ երբ շեն էր Մանասի խրճիթը, Օրանջիայի ձորակում մասրենիներ չկային, տան պատերի վրայով երկչոտ խլեզներ չէին վազվզում, վայրի վարդերի տեղ բոստանում վարունգն էր ծաղկում։

Մի բարակ արահետ Օրանջիայի ձորակը միացնում էր գյուղի հետ։ Այժմ այդ արահետն էլ չկա։

Մանաս ինչո՞ւ տունդ Օրանջիայում շինեցիր, չգիտեի, որ Դավոյենց Առաքելն էլ աչք ուներ դրած ձորակին ուր ձյունն ավելի շատ է հալվում, և ձյունի տակից կանաչը ծլում։

Դավոյենց Առաքելը եզան կաշվից տրեխները հագին մի առավոտ աչքի տակով նայեց Օրանջիայի ձորակին, ուր նախրից ետ մնացած երկու հորթ էին արածում և մտքում դրեց ձորակում ամարաթ կառուցել։

Իսկ երկու շաբաթ անց Օրանջիայում Մանասն էր քարն ու կիր թափել ոտքերը մինչև ծնկները, վեր քաշած ցեխ էր շինում, ուստան էլ տաշած քարերն էր շարքում։

Առաքելը գյուղում չէր վերադարձին աչքի տակով նայեց շարած պատին հերսոտեց և սրտում զայրույթը պահեց որ առավոտյան Մանասի երեսով տա կռիվ անի Օրանջիայի համար

Հենց գիտես թե դատ ու դատաստան չկա էլի  որ զոռ ես անում ասաց Մանասը Օրանջիայում ես պիտի տուն շինեմ Առաքել

Մանաս իմացիր` առաջդ ով ա կանգնած։ Ես Դավոյենց Առաքելն եմ բա դու ո՞ւմ լակոտն ես։

Եվ առ հա մի հատ Մանասի գլխին ձեռքի դագանակով իրար անցան աղմուկ աղաղակ եղավ։ Մանասի արնաթաթախ տուն տարան

Առաքելն էլ նայեց հեռացողներին, պատի տակ գերանի վրա նստոտած մարդկանց էլի սպառնաց և գնաց տուն։

1.Տրված բառերը բաժանի՛ր բաղադրիչների (օրինակ ՝ հրաշամանուկ- հրաշ-ա-մանուկ) և պարզի՛ր, թե բառաշարքերից յուրաքանչյուրն ի՞նչ ընդհանրությամբ է կազմված:
ա) Սահմանադիր-սահման-ա-դիր

զմրուխտափայլ-զմրոխտ-ա-փայլ

կանխավճար-կանխիկ-վճար

սնափառ

բաղաձայն-բաղ-ա-ձայն

պարտատեր-պարտ-ա-տեր

կենսախինդ-կենս-ա-խինդ

ջրամուկ-ջուր-ա-մուկ

արևամանուկ-արև-ա-մանուկ

ձեռագործ-ձեռ-ա-գործ

նորամուտ-նոր-ա-մուտ
բ) կենսուրախ-կենս-ուրախ

զուգընթաց, — զուգ-ընթաց

ջրկիր-ջուր-կիր

ջրհեղեղ-ջուր-հեղեղ

բանբեր-բան-բեր

քարտաշ, — քար-տաշ

տնպահ-տուն-պահ

լուսնկա,

մթնկա, ձնծաղիկ, ռնգեղջյուր, քարափ, մոլեռանդ, հրձիգ, քարտաշ, ակնհայտ:

2.Շարքի բոլոր բառերը, բացի մեկից, նույն ձևով են կազմված: Գտի՛ր շարքում օրինաչափությանը չենթարկվող բառը:

ա) Արևմուտք, նեղսիրտ, գունաթափ, ձկնկիթ, ձեռնպահ:

բ) Ծալապակաս, չարագործ, գործակից, տառակեր, գետաբերան:

3. Ժխտական ապ, դժ, տ, ածանցներով կազմի՛ր տրված բառերի հոմանիշները:
Անգույն-գունատ

անբախտ-դժբախտ

անգետ-չգետ

անարդյունք-արդյունավետ

անօրեն-

անձև:

1. Որո՞նք են բույսի վեգետատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթ են կատարում: Վեգետատիվները ապահովում են բույսի սննդառություն, շնչառությունը աճն ու զարգացումը։
2. Որո՞նք են բույսի գեներատիվ օրգանները և ի՞նչ գործառույթներ են կատարում: Ծաղիկը, պտուղը և սերմը բւյսի գեներատիվ սեռական բազմացման օրգաներն են։
3. Որոնք են արմատի գործառույթները: Արմատներով բույսն ամրանում է հողին արմատի բազմաթիվ ճյուղավորումները ձևավորվում էն արմատային համակարգը։