ԴԱՍ 18. 

Կրկնենք անցածը

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Համեմատման նշաններից ո՞րը պետք է դնել աստղանիշի

փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ արտահայտություն.

ա) ( –4 ) · ( +5 ) =-20< 0

դ) ( –2 ) · ( –3 ) · ( +4 ) =+24>5,

բ) ( –9 ) · ( +1 ) · ( +8 ) =-72< 0,

ե) ( –9 ) · ( –7 ) =( +7 ) · ( +9 )։

2) Հաշվե՛ք.

ա) 2 · | –11 + 4 | – | +5 – 8 |=2x|-7| — |-3|=14-3=11

դ) | 8 – 4 + 2 | · | 7 – 7 |=6×0=0

բ) 10 · | –2 + 1 | + 6 · | – 4 – 9 |=10x|-1|+6x|-13|=10+78=88

ե) | 9 – 5 + 4 | ։ | –16 + 14 |=8:2=4

գ) | 3 – 4 – 1 | · | 2 + 7 – 12 |=2×3=6

զ) | 25 + 6 – 1 | ։ | –17 + 4 + 8|=30:5=6

3) Թվի 15 %-ը հավասար է 12-ի: Գտե՛ք այդ թվի`

a=12×100/15=80

ա) 5 %-ը  (80×5):100=4

բ) 30 %-ը  (80×30):100=24

գ) 75 %-ը   (80×75):100=60

դ) 110 %-ը (110×80):100=88

Լրացուցիչ(տանը)

4) Ճի՞շտ է արդյոք, որ երկու բացասական թվերից ավելի մեծ է այն

թիվը, որի բացարձակ արժեքն ավելի փոքր է։   

ճիշտ է

5) Քանի՞ մետր է միատեսակ գործվածքի երկու կտորներից

յուրաքանչյուրի երկարությունը, եթե առաջին կտորը, որում

երկրորդից 16 մ-ով ավելի գործվածք կա, արժե 168000 դրամ, իսկ

երկրորդը՝ 120000 դրամ։

լուծում

1)168000-120000=48000

2)48000:3000=40

3)168000:3000=56

6) Գտե՛ք այն թիվը, որի`

ա) 3 %-ը հավասար է 60-ի   (60×100)3=200

գ) 20 %-ը հավասար է 53-ի  (53×100):20=2650

բ) 17 %-ը հավասար է 340-ի  (340×100):17=200

դ) 2 %-ը հավասար է 37-ի:  (37×100):2=1850

Առաջադրանք 1

Հայկազունիների նոր թագավորությունը, Ք. ա. VII-VI դարերում

1. Ներկայացրու Ք.ա. 6-2-րդ դարերում Հայաստանում նշանակալից իրադարձությունները,  ժամանակագրությունը:

Ք.ա. 7-րդ դարի կեսին Հայկազունի Սկայորդու որդի Պարույրի գլխավորությամբ հզորանում է Հայկազունների տերությունը։ Այն տիրում էր Վանա լճից մինչև Եփրատ ընկած տարածքին։ Պարույրը դաշինք կնքեց Մարաստանի և Բաբելոնիայի հետ՝ ընդդեմ Ասորեստանի։ Պարույրը ճանաչվեց Հայաստանի թագավոր։ Նշանավոր թագավորներից էր Երվանդ I Սակակավակյացը։ Նրա անունով Հայկազունների նոր ճյուղը կոչվում է Երվանդունի։ Նրա որդին՝ Տիգրան I Երվանդյանը համարվում է ամենաքաջ և խելացի Հայկազունին։ Այդ ժամանակ Հայաստանի գլխավոր հակառակորդը Մարաստանն էր։ Տիգրանը պարսից արքա Կյուրոս Մեծի հետ տապալեցին Մարաստանը։ Հայաստանը մտնում է պարսից տերության կազմի մեջ։

2. Բնութագրել Տիգրան Երվանդյանին:

Մովսես Խորենացին նրան համարում է ամենաքաջ և խելացի Հայկազուննին։ Հույն պատմիչ Քսենոփոնը պատմում է, որ Տիգրանն աշակերտել է մի փիլիսոփայի, նա իմաստուն էր և տաղանդավոր։

Ք.ա. 521 թ-ից Հայաստանը Աքեմենյաների իշխանության տակ էր, բայց ուներ արտոնսւթյուններ։ Հայաստանում շարունակում էին իշխել Երվանդականները։ Հայաստանը ուներ հարուստ տնտեսություն և հյուրընկալ ժողովուրդ։ Աքեմենյան տերությունը բաժանված էր սատրապությունների։ Ք.ա. 336 թ-ին Հայաստանի սատրապ է դառնում Երվանդ III -ը, որը պետք է վերականգներ Հայաստանի անկախությունը։

3. Վերլուծել  Բեհիսթունյան արձանագրությունը:

Այն փորագրվել է Ք.ա. 500-ական թթ.՝ Աքեմենյան տիրակալ Դարեհ 1-ինի հրամանով: Արձանագրությունը գտնվում է իրանական Քերմանշահ նահանգում: Բեհիսթունյան արձանագրությունը գրվել է հին պարսկերեն, աքքադերեն և էլամերեն լեզուներով: Այն ավելի քան 2000 տարեկան է: Արձանագրության պարսկերեն մասում Հայաստանը կոչվում է Արմինա, էլամերենում՝ Հարմինույա, իսկ բաբելերենում՝ Ուրարտու:

Դաս 17

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Ամբողջ թվերի զույգի համար ստուգե՛ք գումարման տեղափո-

խական օրենքի ճշտությունը.

ա) –9+(–1)= -10

գ) +8+(–10)= -18

ե) –13+(+14)= -27

է) +8+0=8

բ) –3+(+7)= -10

դ) –21+(+12)= -33

զ) 0+(-7)= -7

ը) +1+(–4)= -5

2) Գրի՛ առեք արտահայտությունը և հաշվե՛ք նրա արժեքը.

ա) –3 և –4 թվերի գումարին գումարել 11-ին հակադիր թիվը

Լ

-3+(-4)+(-11)= -18

բ) –7-ի հակադիր թվին գումարել 8 և –18 թվերի գումարը

7+8+(-18)=-3

գ) 8 և –5 թվերի գումարի հակադիր թվին գումարել –17 թիվը

|8+(-5)|+(-17)= -14

3) . Հաշվե՛ք առավել հարմար եղանակով.

ա) +7 – ( –3 ) + 7 + ( –8 ) + ( –2)= -27

բ) +2 – 44 – (–22 ) + 75 – ( –20 )= -159

գ) –11 + ( –9 ) – 3 + ( –4 ) + 24= +3

դ) +8 + ( –18 ) – ( +35 ) – 13 + 45= -77

4) Բերե՛ք այնպիսի երեք թվերի օրինակ, որոնց գումարը բացասական թիվ է, իսկ ցանկացած երկու հարևան թվերի գումարը` դրական:

-6+8+(-7)= -5

-6+8=2

-7+8=1

Լրացուցիչ(տանը)

5) Ամբողջ թվերի եռյակի համար ստուգե՛ք գումարման զուգորդական

օրենքի ճշտությունը.

ա) (–7+2)+10= 5

-7+(2+10)= 5

գ) –10+((-6)+(–3))= -19

-10+(-6+(-3))= -19 

ե) (–20+0)+19= -1

0+(-20+19)= -1

բ) (0+4)+(–11)= -7

0+(4+(-11))= -7

դ) (–16+8)+(–14)= -22

8+(-16+(-14))= -22

զ) 15+(20+(–25)= 10

(-25+15)+20= 10

6) Գտե՛ք արտահայտության արժեքը` նախ գումարելով բոլոր դրա-

կան թվերը, ապա` բոլոր բացասական թվերը.

ա) –7 + 4 + (–2) + (–3) + 10 + (–14)

4+10+(-7)+(-3)+(-2)+(-14)= -12

բ) 10 + (–8) + 6 + (–9) + (–15) + 20

10+6+20+(-8)+(-9)+(-15)= 4

7) Հանումը փոխարինե՛ք հանելիին հակադիր թվի գումարումով և

հաշ վե՛ք՝ առանձին գումարելով դրական գումարելիները, առան-

ձին՝ բացասականները.

ա) 55 – 6 + 7 – 4 – 19= 55+(-6)+7+(-4)+(-19)= 55+7+(-6)+(-4)+(-19)= 33

գ) –81 + 96 – 34 + 52 – 17= -81+96-(-34)+52-(-17)= 96+52+(-34)+(-17)+(-81)= =148-132=16

բ) –72 + 8 – 11 + 18 – 25= -72+8-(-11)+18-(-25)= 8+18+(-11)+(-25)+(-72)= -82

դ) –19 + 24 – 50 + 31 – 62= -19+24-(-50)+31-(-62)= 24+31+(-19)+(-50)+(-62)= -76

8) Տասնվեցհարկանի շենքի երկու հարևան մուտքերի վերելակները

կանգնած էին 12-րդ հարկում։ Մի վերելակը նախ բարձրացավ 2

հարկ, ապա իջավ 5 հարկ։ Մյուս վերելակը նախ իջավ 5 հարկ,

ապա բարձրացավ 2 հարկ։ Ո՞ր հարկերում կանգնած կլինեն

վերելակները։

12+2=14-րդ հարկ

14-5=9-րդ հարկում կլինի (առաջինը)

12-5=7-րդ հարկ

7+2=9-րդ հարկում կլինի (երկրորդը)

Արդեն երկար ժամանակ է, ինչ ես ապրում եմ սպասումով։Սպասում եմ,թե երբ պիտի ձմեռն այցելի մեզ,երբ պիտի սպիտակ հագնեն դաշտերն ու անտառները։Սպասում եմ թե երբ պիտի պատուհանից նայեմ ձյան վազող փաթիլների,որ գալիս ու նստում են իմ պատուհանին նկարում գեղեցիկ պատկերներ։ Ձմռան սպասումով են առումով են ապրում,թե մեծերը թե փոքրերը,չէ՞ որ ձյունը մաքրություն ու բարություն է բերում աշխարհի։Ու վերջապես փոքրիկներին է այցելում ամենասպասված հյուրը,ու պարգևում նրանց,հեքիաթային,անմոռաց օրը։

ԴԱՍ 16

Կրկնենք անցածը

Առաջադրանքեր(դասարանում)

1) Ինչպե՞ս կփոխվի երկու ամբողջ թվերի տարբերությունը, եթե՝

ա) նվազելիից հանենք –5

Հինգով կմեծանա։

10-5=5

15-5=10

բ) նվազելիին գումարենք –7

Յոթով կփոքրանա։

10-2=8

3-2=1

գ) հանելիից հանենք –2

Երկուսով կփոքրանա։

10-5=5

10-7=3

դ) հանելիին գումարենք –3

Երեքով կմեծանա։

10-5=5

10-2=8

2) Ինչի՞ է հավասար ամենամեծ բացասական ամբողջ թվի և

ամենափոքր դրական ամբողջ թվի տարբերությունը։

-1-1=2

3) Բանվորը պատրաստեց 60 մանրակ՝ այդպիսով աշխատանքը կա-

տարելով 120 %-ով։ Քանի՞ մանրակ պիտի պատրաստեր բանվորը։

60 — 120%

x — 100%

x=100×60:120=50 մանրակ

4) Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) Ի՞նչ թվանշաններով չի կարող ավարտվել պարզ թվի

գրառումը։

Զրոյով և զույգերով

20, 22, 24, 26, 28

բ) Կարո՞ղ է արդյոք պարզ թիվը ստացվել երկու պարզ թվերի

գումարումից։

Ոչ, չի կարող։

7+3=10

գ) Կարո՞ղ է արդյոք երկու բաղադրյալ թվերի գումարումից

ստացվել պարզ թիվ։

Այո կարող է լինել։

9+4=13

Լրացուցիչ(տանը)

5) Հաշվե՛ք.

ա) | – 4 –(-3)|= -7 

բ) |5 – (-9) – 8|= -4

գ) |6– 2| + |6 – (–1)|=11

6) Տրված են –7 և +5 թվերը։ Գտե՛ք նրանց տարբերության բացարձակ

արժեքը և նրանց բացարձակ արժեքների տարբերությունը։

-7-5= -12

|-12|=12

7-(-5)=12

7) Քաղաքից դուրս եկավ մի մեքենա, որի արագությունը 80 կմ/ժ էր։

հետո նրա հետևից շարժվեց մեկ ուրիշ մեքենա, որի արագությունը

90 կմ/ժ էր։ Քաղաքից դուրս գալուց ինչքա՞ն ժամանակ անց

երկրորդ մեքենան առաջինից 20 կմ առաջ անցած կլինի։

90-80=10կմ/ժ

20:10=2 ժ հետո

8) Խանութ բերեցին երկու արկղ սառեցրած ձուկ, ընդ որում առաջին

արկղում 15 կգ-ով ավելի ձուկ կար, քան երկրորդում: Առաջին

արկղն արժեր 90000 դրամ, երկրորդը` 60000 դրամ: Քանի՞

կիլոգրամ ձուկ կար յուրաքանչյուր արկղում:

90000-60000=30000 դրամ

30000=15կգ ձուկ

60000:30000=2

2×15=30կգ ձուկ (երկրորդ)

90000:30000=3

3×15=45կգ ձուկ (առաջին)

Դասարանական 1
1.Ի՞նչ ջերմային երեւույթներ գիտեք։

Ջերմային երևույթներ են՝ հալումն ու պնդացումը, գոլորշացումն ու խտացումը, եռումը, ջերմային ընդարձակումը:

2. Ի՞նչ փորձերով կարող եք ցույց տալ տաքացման ժամանակ գազերի ընդարձակումը։
   Փորձանոթում օդը փակված է ջրի ոչ մեծ սյունով, երբ տաքացնում ենք օդը ընդարձակվում է և ջրային փականը շարժվում է դեպի ձախ։
3. Ինչո՞ւ է գազօջախի վրա տաքանալիս բերնեբերան լցված թեյնիկից ջու­
   րը թափվում։
   Օրինակ լիքը լցված թեյնիկը տաքացնելիս հեղուկի ջերմային ընդարձակման հետևանքով ջուրը սկսում է թափվել դուրս։ Տաքանալիս պինդ մարմինները նույնպես ընդարձակվում են։
4. Ի՞նչ փորձով կարող եք ցույց տալ պինդ մարմինների ջերմային ընդար­ձակումը։
   եթե վերցնենք մի պողպատյա օղակ ու գնդիկ,որը անցնում է այդ օղակի միջով։Հետո գնդիկը տաքացնենք, այլըս չի կարող անցնել, որովհետև այն նույնպես ընդարձակվում է։
5. Ո՞ր երեւույթներն են կոչվում հալում եւ պնդացում։
   Նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակի կոչվում է հալում: Իսկ, երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, կոչվում է պնդացում:
6. Ո՞ր մեծությունն է կոչվում եռման ջերմաստիճան։
    Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է, կոչվում է եռման ջերմաստիճան:
7. Ո՞ր երեւույթներն են կոչվում գոլորշացում եւ խտացում։
   Նյութի անցումը հեղուկ վիճակից գազային վիճակի կոչվում է գոլորշացում: Իսկ, երբ նյութը գազային վիճակից անցնում է հեղուկ վիճակի, կոչվում է խտացում:

Տնային

• Ի՞նչ է ցույց տալիս մարմնի ջերմաստիճանը:

Ջերմաստիճանը մարմնի տաքացման աստիճանը և ճերմային հավասարկշության վիճակը բնութագրող ֆիզիկական մեծություն է։

• Ինչպե՞ս է կոչվում ջերմաստիճան չափող սարքը։

Ջերմություն չափող սարքը կոչվում է ջերմաչափ։

• Ի՞նչ կառուցվածք ունեն սնդիկային ջերմաչափները։

Սնդիկային ջերմաչափը ապակե խողովակ է, որի ստորին մասը նեղ է և նրա մեջ գտնվում է սնդիկը։ Այն ունի սանդղակ, որի վրա նշված են թվեր ճերմաստիճանը ցույց տալու համար։

• Բժշկական ջերմաչափն ինչո՞վ է տարբերվում սովորական ջերմա
  չափից:

Սովորական ջերմաչափի մեջ լցված է սպիրտ և նրա սանդղակի վրայի նշերը ավելի մեծ թվեր են, իսկ բժշկական ջերմաչափի մեջ լցված է սնդիկ և մինչև 42⁰

• Ո՞րն է բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը:

Ամենացածր ճերմաստիճանը 0-է, որը հավասար է -273,15C

ԴԱՍ 15

Առաջադրանքեր(դասարանում)

1) Հաշվե՛ք.

ա) (–8) · (+16) = -128

բ) (+17) · (–4) = -68

գ) (–1) · (+1)

դ) (+20) · (–18),

ե) (–7) · (+5), 

զ) (+21) · (–6), 

է) (–1) · (+7), 

ը) (+15) · (–60) =

2) Առանց բազմապատկում կատարելու համեմատե՛ք.

ա) (–5) · (–7) և 0, 

բ) (+3) · (+9) և (+8) · (–7),

գ) (–8) · (+6) և 0, 

դ) (–14) · (–12) և (–10) · (+2),

ե) (+16) · (–5) և 0, 

զ) (+20) · (–1) և (–6) · (–3)։ 

3) Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի ստացվի 

հավասարություն.

ա) * ։ 3 = –7, 

բ) * ։ (–8) = –6, 

գ) (–*) ։ (–20) = 4,

դ) * ։ (–5) = 2, 

ե) (–*) ։ 15 = –3, 

զ) (–*) ։ (–16) = –5։

4) Հետևյալ թվերը ներկայացրե՛ք երկու արտադրիչների արտադրյա-

լի տեսքով, որոնցից գոնե մեկը բացասական թիվ է.

–40, +32, –1, 0, –12, +9:

Լրացուցիչ(տանը)

5) Կատարե՛ք ամբողջ թվերի բազմապատկում.

ա) (–4) · (–5), գ) (+32) · (–6), ե) (+1) · (+23), է) (–19) · (+7),

բ) (–8) · 0, դ) 0 · (–1), զ) (+14) · (–25), ը) (–10) · (+12)։

6) Համեմատե՛ք թվերը.

ա) (–5) · 0 և 4, գ) –100 և 100 · (–3) · 0,

բ) (7 · 0) · (–9) և –2, դ) 8 և 37 · (0 · 20)։

7) Համեմատման նշաններից ո՞րը պետք է դնել աստղանիշի 

փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ համեմատում.

ա) (–4) · (–5) * 0, 

դ) 2 · 3 * (–4) · (–2),

բ) (–8) · 5 * 0, 

ե) 2 · (–20) * (–10) · 4,

գ) 7 · (–3) * (–2) · (–1), 

զ) (–12) · (–2) * 5 · (–1)։

8) Ի՞նչ նշան կունենա երեք ամբողջ թվերի արտադրյալը, որոնցից` 

 ա) երկուսը բացասական թվեր են, մեկը` դրական, 

 բ) մեկը բացասական թիվ է, երկուսը` դրական:

Դասարանական 2
Ջերմային հավասարակշռություն եւ ջեր մաստիճան:

Հարցեր

1. Ի՞նչ է ցույց տալիս մարմնի ջերմաստիճանը:
   Ջերմաստիճանը ցույց է տալիս մարմնի տաքացման աստիճանը։
2. Ինչպե՞ս է կոչվում ջերմաստիճան չափող սարքը:
   ջերմաստիճան չափող սարքը կոչվում է ջերմաչափ։
3. Ի՞նչ կառուցվածք ունեն սնդիկային ջերմաչափները:
   Հեղուկային ջերմաչափը կազմված է հեղուկի պահեստարանից, բարակ խողովակից և սանդղակից:
4. Բժշկական ջերմաչափն ինչո՞վ է տարբերվում սովորական ջերմա
   չափից:
   Ջերմաչափները լինում են հեղուկային, մետաղական, էլեկտրական և այլն:

5. Ո՞րն է բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը:

Բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը –273°C-ն է. այդ ջերմաստիճանում նյութը կազմող մոլեկուլները դադարում են շարժվելուց:

6. Չափե՛ք ձեր ընտանիքի անդամների ջերմաստիճանը եւ համեմա-
տե՛ք միմյանց հետ։
Մայրիկ-36,3°
հայրիկ-36,6°
ես-36,7°

Առաջադրանք 1

Առաջադրանք 

1.Պատմիր Խեթական պետության,  Միտանի պետության մասին:Հիմնավոր Խեթական պետութան հզորացման ժամանակաշրջանը:

Խեթական պետություն, Միտանի

Խեթեր

Փոքր Ասիայի քաղաքներում հնագետների կողմից հայտնաբերված սեպագիր տեքստերը վկայում են, որ Անատոլիայի ամենահին բնակչությունը՝ Հաթթին, խոսում էր խեթական ռազմական պետությունը ստեղծած ժողովրդի լեզվից տարբերվող լեզվով։ Այս ժողովուրդը մ.թ.ա II հազարամյակի սկզբին այս հողերի վրա հայտնված երկրին ու նվաճողներին թողեց միայն իր անունը մեր թվարկությունից առաջ:

Նոր ցեղերն իրենց հետ բերեցին ուրիշ , քոչվորական մշակույթի բազմաթիվ տարրեր, ինչպիսիք են ձիաբուծությունը և հեծելազորի համատարած օգտագործումը ռազմական գործողություններում, ինչպես նաև նոր լեզու, ավելի ճիշտ՝ մի քանի լեզուներ, որոնք հետազոտողները վերագրում են հնդեվրոպականին։ ընտանիք. Այն ցեղերը, որոնք եկան Նես քաղաքի տարածք (Գալիաս գետից հարավ) և կոչեցին Նեսիտներ, այնուհետև գրավեցին ամբողջ Փոքր Ասիան: Փոքր Ասիայի հյուսիսում հնդեվրոպացիները բնակություն են հաստատել Պալա շրջանում։ Նրանք ստացան Պալի անունը, իսկ լուվիացիները բնակություն հաստատեցին հարավում և հարավ-արևմուտքում։ Անատոլիայում հնդեվրոպական նեսիտների հաթթի ցեղերի հետ խառնվելու արդյունքում ձևավորվեց նոր ժողովուրդ՝ խեթերը։ Հետագայում, երբ խեթական թագավորությունը գրավեց Փոքր Ասիայի գրեթե ողջ թերակղզին և Սիրիայի մի մասը, նեսիական լեզուն փոխարինվեց նրա հարակից լուվիերենով, որը դարձավ խեթական քաղաքակրթության լեզուն:

Նվաճողներն իրենք շատ արագ որդեգրեցին Հաթի ժողովրդի բոլոր ձեռքբերումները՝ երկաթի մշակումը և հողագործության եղանակը, բազմաթիվ ավանդույթներ և սովորույթներ։ Օտար ցեղերի խառնումը տեղական համայնքների հետ 17-րդ դարում. մ.թ.ա Ն.Ս. եւ հիմք հանդիսացավ խեթական քաղաքակրթության ձեւավորման համար։ Նրա պատմությունը պայմանականորեն բաժանվում է երեք ժամանակաշրջանի՝ հին (մ.թ.ա. 1650-1500), միջին (մ.թ.ա. 1500-1400), նոր (մ.թ.ա. 1400-1200 թթ.):

Ինչպիսի՞ն էր խեթական քաղաքակրթությունը իր պատմության սկզբում: Նրա ապրելակերպը հիմնված էր այլմոլորակային ցեղերի ցեղային համակարգի ավանդույթների վրա։ Խեթական արքաները կառավարում էին այսպես կոչված պանկուսների հետ միասին, որոնք միավորում էին բոլոր մարտունակ քաղաքացիներին։ Պանկուսը ղեկավարում էր Թուլիան՝ խորհուրդ, որը բաղկացած էր կլանային արիստոկրատիայից, թագավորական ընտանիքի անդամներից՝ թագավորի եղբայրներից, նրա որդիներից և այլ ազգականներից։ Սկզբում թագավորին ժառանգել է ոչ թե սեփական որդին, այլ որդեգրված եղբորորդին՝ քրոջ որդին։ Թագուհին նույնպես բարձր պաշտոն էր զբաղեցնում։ Եթե ​​թագավորը մահանում էր, ապա կինը պահպանում էր թագուհու տիտղոսը նոր թագավորի օրոք, իսկ վերջինիս կինը կոչվում էր միայն թագավորի կին և միայն թագուհու մահից հետո էր ստանում իր կարգավիճակը։

18-րդ դարի վերջին։ մ.թ.ա Ն.Ս. Անիտայի դինաստիան՝ առաջին տիրող ընտանիքը, իշխանությունը զիջեց մեկ այլ թագավորական տան: Նրա թագավորներից մեկը՝ Լաբարնա I-ը, ով կառավարել է մոտ 1675-1650 թվականներին։ մ.թ.ա ե., դարձավ մեծ նվաճող և բարեփոխիչ։ Նրան հաջողվեց ընդլայնել Խեթական թագավորության սահմանները «ծովից ծով»։ Լաբարնայի ժամանակակիցները գնահատում էին նրա աշխատանքը. թագավորի և նրա կնոջ՝ Տավանաննայի անունները դարձան բոլոր հետագա խեթական թագավորների և թագուհիների տիտղոսները։ Նրա հաջորդը՝ Խաթթուսիլի I-ի եղբորորդին (մոտ մ.թ.ա. 1650-1620 թթ.), շարունակեց իր նախորդի քաղաքականությունը։ Նա թագավորության մայրաքաղաքը տեղափոխեց Հաթթների գլխավոր քաղաք՝ Հաթթուզա, որից հետո պետությունը սկսեց կոչվել խեթական։ Հաթթուսիլի I-ն ավելի ընդլայնեց խեթերի տիրապետությունը մինչև Սիրիա։ Նա նաև ոչնչացրեց հին ժառանգական համակարգը։ Գրավոր աղբյուրներից հայտնի է, որ Հաթթուսիլի I-ը, անտեսելով ավանդույթները, ժառանգությունից հեռացրեց իր եղբորորդուն։

Սրա պատրվակը եղբորորդու անտարբերությունն էր հորեղբոր հիվանդության նկատմամբ։ Վիճաբանության արդյունքում թագավորի դեմ դուրս են եկել նրա ընտանիքի շատ անդամներ, նույնիսկ սեփական երեխաները։ Բոլոր դժբախտություններից հետո թագավորի որդեգրած թոռը՝ Մուրսիլին, դարձավ գահի նոր ժառանգորդը, ում հետ միասին ճնշեցին քաղաքացիական կռիվը և արշավեցին դեպի հարավ, որն ավարտվեց Մուրսիլի I-ի օրոք (մոտ մ.թ.ա. 1625-1590 թթ.) Բաբելոնի գրավումը։

Հաջող ռազմական արշավները Հյուսիսային Սիրիայում և Բաբելոնում դրեցին հզոր ռազմական խեթական պետության հիմքերը: Արդեն հին խեթական ժամանակաշրջանում ստեղծվել է Մամուլի տունը` թագավորական գանձարանը, որը եկամուտ էր ստանում ռազմական արշավանքներից, տուրք նվաճված հարևաններից:

Անհասկանալի է մնում, թե ինչպես է զարգացել խեթերի պատմությունը միջին ժամանակաշրջանում, սակայն

100 տարի անց՝ Նոր խեթական ժամանակաշրջանում, նրանց իշխանությունն իր հզորությամբ հավասար է Եգիպտոսին, Բաբելոնին և Ասորեստանին: XIV դ. մ.թ.ա Ն.Ս. Խեթական թագավորությունը իր հզորության գագաթնակետին էր։ Հայտնի թագավոր Սուպպիլուլիում I-ն այս պահին իրականացրել է խեթերի պատմության մեջ ամենահաջող ռազմական արշավները, որոնց ազդեցությունը Արևելյան Միջերկրական ծովի տարածաշրջանում տարածվել է մինչև Եգիպտոս:

Խեթեր.ժողովուրդ, որը երկրպագում էր երկգլխանի արծվին

2.Պատմիր փյունիկեցիների, նրանց ձեռքբերումների մասին:

«Փյունիկյան պետությունները»/նշված աղբյուրից ընտրել մեկ թեմա ,կարևոր հատվածները թարգմանել,

Փյունիկյան պետությունները

3.«Դրվագներ Ասորեստանի պատմության էջերից»

Ասորեստանի վերելքը

4.«Բաբելոնի վերելքն ու անկումը»

Բաբելոն

Բաբելոնի նոր թագավորությունը

5.«Ցին կայսրության հաջողություններն ու ձախողումները»

«Հին Չինաստան, Մեծ կայսրության պատմությունը»

«Ցին կայսրություն»

Առաջադրանք 2

6.«Արիական քաղաքակարթություն»

7.«Ճապոնական քաղաքակրթության գաղտնիքները»

8.«Կորեական քաղաքակրթության առանձնահատկությունները»

9.«Հին Հնդկաստանի պատմության էջերից»

Հնդկաստան

Հին Հնդկաստան

ԴԱՍ 14

Կրկնենք անցածը

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Գտե՛ք գումարը.

ա) (–11) + (–2) + 6 + 5 + (–7) = 31

բ) 22 + (–14) + (–30) + (–15) + 19 = 100

գ) 8 + 14 + (–21) + (–36) + (–1) = 80

դ) (–33) + 25 + (–40) + (–25) + 80 = 203

2) Կոորդինատային ուղղի վրա նշե՛ք այն բոլոր կետերը, որոնց համապատասխանող թվերի բացարձակ արժեքները`

ա) փոքր են 1-ից, -1 գ) մեծ են 0-ից և փոքր են 6-ից, 4

բ) փոքր են 5-ից, 2 դ) մեծ են 8-ից և փոքր են 12-ից։ 7

3) Գնել են պարտերի և օթյակի 12-ական տոմսեր։ Բոլոր տոմսերի համար վճարել են 36000 դրամ։ Ի՞նչ արժե պարտերի տոմսը, եթե այն օթյակի տոմսից 1000 դրամով թանկ է։

12*1000=12000

36000-12000=24000

24000:12=2000

2000+1000=30000

4) Ճի՞շտ է, որ երկու հավասար ամբողջ թվերի բացարձակ արժեքները նույնպես հավասար են։

այո

Լրացուցիչ(տանը)

5) 12 մ երկարություն, 10 մ լայնություն և 5 մ բարձրություն ունեցող մարագը 34-ով լցրել են փայտով։ Քանի՞ անգամ են գնացել` փայտ բերելու, եթե ամեն անգամ փայտը բերվել է 2 բեռնատարներով`  յուրաքանչյուրում 15 մ³ փայտ։

12*10*5=600
600:4*3=450
15*2=30
450:30=15

6) Տուփում կա 6 կարմիր և 4 սպիտակ գնդիկ: Նրանցից վերցնում են պատահական մեկը: Ինչքա՞ն է հավանականությունը, որ այն կարմիր կլինի:

Հավանականությունը մեծ է քանի,որ կարմիրները շատ են։

7) Ճի՞շտ է, որ եթե մի ամբողջ թիվը փոքր է մյուսից, ապա նրա բացարձակ արժեքը նույնպես փոքր կլինի մյուսի բացարձակ արժեքից։

Այո ճիշտ է։

Լրացուցիչ-Խնդրագրքից Խնդիր 1-ի 1-ից 22-ը,էջ22 /Շարժման խնդիրներ

• Կարդալ և դուրս գրել անհասկանալի բառերը․ բառարանի օգնությամբ բացատրել։

Ծանրաբեռնված-լիքը

• Ի»նչ է իսկական ընկերությունը։ Շարադրեք ձեր մտքերը այդ թեմայով։

Եթե ունես լավ ընկեր, ուրեմն ունես ամեն ինչ: Ընկեր լինելու համար պետք է լինել՝անկեղծ, ազնիվ, ներելու և զիջելու ունակություն ունենալ: Ես ուրախ եմ, որ ունեմ ընկերներ, բայց նաև գիտեմ, որ պետք է ամուր պահեմ ու գնահատեմ: Ընկերը նա է, ով օգնում է քեզ՝առանց ինչ-որ բան մտածելու: Միշտ ասում է ճշմարտությունը, որքան էլ պետք չլինի, սիրում և ընդունում է քեզ, այնպես, ինչպես որ կաս, վատը չի խոսում և թույլ չի տալիս չարախոսել ուրիշներին:

Եթե ուզում ես լավ ընկեր ունենալ, նախ ինքդ պետք է լինես լավ ընկեր:

Դհավալմուքհը երկու ընկեր ուներ, որոնց անչափ սիրում էր և ամեն օր այցելում նրանց։ Առաջին ընկերը շատ հարուստ էր։ Ամեն անգամ, երթ Դհավալմուքհը այցելում էր նրան, նստում էին համեղ խորտիկներով ու քաղցրավենիքով ծանրաբեռնված ճոխ սեղանի շուրջ և ուրախ զրուցում։ Երկրորդ ընկերը աղքատ էր։ Նա շատ բան չուներ հյուրասիրելու, բայց միշտ ուրախությամբ էր ընդունում Դհավալմուքհին և նրա հետ կիսում իր վշտերն ու ուրախությունները։

Ընկերների հետ ունեցած այդ մտերմությունը վերջապես շարժեց Դհավալմուքհի կնոջ հետաքրքրությունը։ Նա շատ էր ցանկանում իմանալ, թե ովքեր են նրանք, և խնդրեց ամուսնուն՝ ծանոթացնել նրանց հետ։

Եվ ահա մի օր Դհավալմուքհը կնոջն իր հետ տարավ ընկերների մոտ։

— Օ՜, բարով, բարով եկաք,— ողջունեց նրանց աոաջին ընկերը։— Համեցեք, խնդրեմ։ եվ հյուրասիրեց նրանց ընտիր թեյով ու համեղ նախաճաշով։ Ընկերոջ հյուրասիրությունը մեծ տպավորություն թողեց Դհավալմուքհի կնոջ վրա։

Հաջորդ օրը նրանք այցելեցին երկրորդ ընկերոջը։ Նա գրկաբաց ընդունեց հյուրերին ու թեև ոչ խմելու, ոչ էլ ուտելու բան ուներ նրանց առաջարկելու, բայց շատ լավ ժամանակ անցկացրին։

Երբ տուն էին վերադառնում, Դհավալմուքհի կինը միայն առաջին ընկերոջն էր գովաբանում։ Բայց ամուսինն ասաց.

— Նա լավ ընկեր է, կասկած չկա, բայց մյուսն ավելի լավն է։

— Ի՞նչ, նա նույնիսկ մի բաժակ ջուր չառաջարկեց մեզ,— զարմացած ասաց կինը։

— Դրանով չեն դատում ընկերոջը,— ասաց Դհավալմուքհը։— Ինձ թվում է, որ երկրորդ ընկերոջս զգացմունքներն ավելի անկեղծ են։

— Իսկ ես էդ կարծիքին չեմ,— համառեց կինը։— Համոզված եմ, որ քո առաջին ընկերը քեզ ավելի է սիրում, քան երկրորդը։

Դհավալմուքհը որոշ ժամանակ լուռ մնաց, ապա ասաց.

— Եթե դու իրոք ուզում ես պարզել ճշմարտությունը, արի փորձենք նրանց։

Եվ նա ասաց կնոջը, թե ինչպես պետք է փորձեին նրանց։

Հաջորդ օրը, ինչպես որոշել էին, Դհավալմուքհի կինը գնաց առաջին ընկերոջ մոտ ու տխուր պատմեց, որ թագավորը շատ բարկացած է ամուսնու վրա։ Չգիտեն ինչ անեն։ Ընկերը ուսերը վեր քաշեց ու ասաց.

— Շատ եմ ցավում, բայց ոչնչով օգնել չեմ կարող։ Ո՞վ կհամարձակվի թագավորին դեմ գնալ։

Կինը հուսահատ դեմք ընդունեց ու գնաց երկրորդ ընկերոջ մոտ, որը, լսելով նրան, անմիջապես վերցրեց թուրն ու վահանը և, հավատացնելով, որ ամեն ինչ կանի նրա ամուսնուն պաշտպանելու համար, գնաց պալատ։

Բայց ճանապարհին Դհավալմուքհը հանդիպեց նրան ու ասաց.

— Սիրելի ընկեր, մի՛ անհանգստանա, թագավորը ներեց ինձ։ Տուն գնանք։

Այսպիսով, Դհավալմուքհի կինը համոզվեց, որ երկրորդ ընկերն իրոք ճշմարիտ ընկեր է, որովհետև պատրաստ էր կռվելու հանուն ընկերոջ, նույնիսկ սեփական կյանքը վտանգի ենթարկելով։

1․ Բառերը բաժանի՛ր բաղադրիչների և գրի՛ր բառերի տեսակները (ըստ կազմության)․

դժգույն – դժ (ածանց) + գույն (արմատ)
գունավոր – գույն (արմատ) + ավոր (ածանց)
խաղաղություն – խաղաղ (արմատ) + ություն (ածանց)
անկախություն – անկախ (արմատ) + ություն (ածանց)
հանրային – հանուր (արմատ) + ային (ածանց)
չկամ – չ (ածանց) + կամ (արմատ)
ամպոտ – ամպ (արմատ) + ոտ (ածանց)
միտք – միտ (արմատ) + ք (ածանց)
գետափնյա – գետ (արմատ) + ափ (արմատ)
հորդառատ – հորդ (արմատ) + առատ (արմատ)

2․ Բաց թողած տեղերում լրացրու գ, կ, ք (անծանոթ բառերը բացատրի՛ր ․ բառարանով)․

Անհոգի, բարք, բարվոքել, բացականչություն, բերանքսիվայր, գլխահակ, գոգնոց, զուգերգ. , կարգապահ, հագնել, հեքիաթ, քսուկ , ագցան, երգել, երկարաձիգ, զուգորդել, ընդերք, թագակիր, թաղիք, թանգարան, թանկարժեք, թարգմանիչ, թնջուկ, իգական, ժանիք, լեգեոն, լկտի, ծակել։

3․ Կետերի փոխարեն գրի՛ր նախադասության մտքին համապատասխանող բառ՝ ընտրված ուղղագրական բառարանից:

Առողջ լինելու համար անհրաժեշտ է մշտապես կոփել մարմինը:

Նրա հագին վարդագույն վերնաշապիկ էր ու նորաձև փեշ:

Սիրում է ժամերով պառկել տաք ավազին ու նայել ամպի լողացող պատառիկներին:

Հավաքած բոլոր փաստաթղթերն ու գրությունները դասավորեց թղթապանակում, դրեց պահարանի մեջ:

Կրիայի նման մտել է պատյանի մեջ ու ոչինչ լսել չի ուզում:

Լավ լողորդի ու փրկարարի քn լուրը մեր քաղաքից արդեն դուրս է եկել:

Վիրավոր գազանի ոռնոցն անտառում դեռ երկար լսվեց:

4. Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Քանդում են հին տները, թափվում են աղյուսները, խուլ աղմուկով ընկնում են գերանները։ Վիեննացի մի փայտավաճառ այսպիսի իրադարձությունը երբեք բաց չի թողում։ Նա չնչին գնով կամ էլ ձրի հավաքում է կառույցի փայտյա մասերը։ Երաժշտական գործիքներ պատրաստողները չորացած փայտը շատ բարձր են գնահատում։ Դրանցից հիանալի տավիղներ, կիթառներ ու ակորդեոններ են սարքվում։

Առաջադրանքեր

1․ Գրե՛ք հակադիր թիվը.

ա) –8, գ) +3, ե) –200, է) –32,

բ) –11, դ) +18, զ) +137, ը) –41։

ա) — (-8)=+8

բ) — (-11)=+11

գ) — (+3)=-3

դ) — (+18)=-18

ե) — (-200)=+200

զ) — (+137)=-137

է) — (-32)=+32

ը) — (-41)=+41

2․ Դրակա՞ն, թե՞ բացասական է այն թիվը, որի հակադիր թիվը՝

ա) դրական է,
բ) բացասական է,
գ) հավասար է զրոյի։

ա) բացասական

բ) դրական

գ) 0-ն է

3․ Գտե՛ք այն թիվը, որը աստղանիշի փոխարեն տեղադրելու դեպքում հավասարությունը ճիշտ կլինի.
ա) – * = 35, բ) – * = 81, գ) – * = –44, դ) – * = –125։

ա) – (-35) = 35

բ) – (-81) = 81

գ) – (+44) = –44

դ) – (+125) = –125

4․    Գծեք կոորդինատային ուղիղ,  վրան նշեք  կամայական  հինգ կետ, ապա գտեք դրանց հակադիր կետերը:

— (-7)=7

— (5)=-5

— (-15)=15

— (10)=-10

— (-3)=3

5․ Ճի՞շտ է արդյոք, որ այն ամբողջ թիվը, որը հավասար չէ զրոյի՝
ա) չի կարող հավասար լինել իրեն հակադիր թվին.
բ) կարող է ունենալ նույն նշանը, ինչ որ նրան հակադիր թիվը.
գ) բացասական է, եթե նրան հակադիր թիվը դրական է։

Ա-ն և գ-ն ճիշտ են, իսկ բ-ն ոչ։

6․ Հետևյալ հավասարություններից որո՞նք են ճիշտ կազմված.
ա) – (–63) = 63, գ) 38 = – (+38), ե) 16 = + (–16),
բ) – (+45) = –45, դ) –52 = – (–52), զ) –27 = – (+27)։

Ճիշտ են կազմված ա-ն և բ-ն։

7․ Տրված են A (–11), B (+17) կետերը։ Գրե՛ք՝
ա) C կետի կոորդինատը, եթե այն հակադիր է A կետին,

բ) D կետի կոորդինատը, եթե այն հակադիր է B կետին։

ԴԱՍ 6

Կրկնենք անցածը

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Որո՞նք են ամենամեծ եւ ամենափոքր երկնիշ բացասական ամբողջ թվերը։

ամենամեծ՝ -10

ամենափոքր՝ -99

2) Գրե՛ք ստորեւ բերված նախադասությունները՝ օգտագործելով + եւ – նշանները.

ա) Գիշերը օդի ջերմաստիճանը եղել է զրոյից -8⁰ ցածր, իսկ ցերեկը՝ զրոյից +2⁰ բարձր։

բ) Մակընթացության ժամանակ ջրի մակարդակը եղել է 0 նշագծից +3 1/5մ-ով բարձր, իսկ տեղատվության ժամանակ՝  -2 1/10մ-ով ցածր։

գ) Մեխիկո քաղաքը գտնվում է ծովի մակերեւույթից +2240 մ բարձրության վրա, իսկ Աստրախան քաղաքը՝ ծովի մակերեւույթից -25մ ցածր։

3) Մեքենայի բաքի 1/4-ը լցնելու համար պահանջվում է 50 վայրկյան: Բաքի ո՞ր մասը կլցվի 1 րոպեում:

4*50=200

4) Ոսկերիչը 30 ոսկե մատանի պատրաստելու պատվեր ստացավ։ Պահանջված ժամկետում նա հասցրեց պատրաստել միայն 24 մատանի։ Քանի՞ տոկոսով կատարեց ոսկերիչը պատվերը։ Քանի՞ տոկոսով նա թերակատարեց պատվերը։

30-24=6

100*6:30=20%

100*24:30=2400

2400:30=80%

Լրացուցիչ(տանը)

5) Գոյություն ունե՞ն արդյոք ամենափոքր բացասական եւ ամենամեծ դրական թվեր։

ոչ գոյություն չունեն

6) Ասե՛ք այն երեք հաջորդական ամբողջ թվերը, որոնցից՝

ա) ամենափոքրը –7-ն է, -4, -5, -6

բ) ամենամեծը –5-ն է։ -6, -7, -8

7) Քանի՞ տոկոսով կփոքրանա քառակուսու մակերեսը, եթե նրա կողմը փոքրացնենք 20 %-ով։

8) Թիվը փոքրացրել են 20 %-ով։ Քանի՞ տոկոսով պետք է մեծացնել

ստացված թիվը, որպեսզի նորից ստացվի տրված թիվը։

Տնային 2

Լուծել խնդիրները

1*

Գտնել ձկան արագությունը, եթե հայտնի է, որ 360 մ երկարությամբ ճանապարհը նա անցավ 40 վարկյանում:

360:40=9

2*
Որքան ճանապարհ կանցնի ինքնաթիռը 4 ժամում, եթե նրա արագությունը 100կմ/ժ է: 

100×4=400

Հարցեր

1.Ներկայացրե՛ք մեխանիկական աշխատանքի օրինակներ:

Քարի տեղաշարժում
2. Ի՞նչ բանաձեւով է հաշվարկվում մեխանիկական աշխատանքը:

A=FxS

4. Ինչո՞ւ են էներգիան եւ աշխատանքը չափում միեւնույն միավորով:

5. Ո՞րն է 1 Ջ աշխատանքը:

Դասարանական 2

Էներգիա

• Բանվորը, կիրառելով 50 Ն ուժ, բեռը տեղափոխել է մի հարկից մյուսը: Ի՞նչ մեծություն է անհրաժեշտ նրա կատարած աշխատանքը հաշվելու համար:Չենք կարող իրականացնել մեխանիկական աշխատանք,քանի որ տեղափոխություն չկա

1. Տղան բեռը տեղափոխելու համար կիրառել է 6 Ն ուժ, անցնել 27 մ ճանապարհ: Հաշվել կատարած աշխատանքը:

F=6 Ն

S=27

A=27.6=162 Ջոշ աշխատանք

1. Էներգիան չափում են Ջոլերով:
2. Էներգիան բնութագրում է մարմնի աշխատանք կատարելու ունակությունը։

Ք.Ա IX դարում Վանա լճի ավազանում ձևավորվեց և հզորացավ Վանի թագավորությունը։

Ք.Ա 835-825-Սարդուրի I ։

Ք-Ա 830-ական թվականների վերջում- Սարդուրի I Վանա լճի

հարավ -արևելքում հիմնադրեց Տուշպա մայրաքաղաքը։

Ք-Ա 833 թվականին Սարդուրի I Տավրոսի լեռնաշղթայի հարավային

լանջերին հաղթանակ տարավ Ասորական Արքա,Սալմանասար III-ի դեմ։

Ք-Ա 825-810 թ Ինշպույնի արքա։

Ք-Ա 810-786 թվական Մենուա արքա։

Ք-Ա 786-764 Արգիշտի արքա։

Ք-Ա 782 թվական Արգիշտին հիմնադրում է Էրեբունի։

Ք-Ա 764-735 Սարդուրի II։

Ք-Ա 743 թվականին Ասորեստանի արքա Թիգլաթպալասա III հաջողվեց Սիրիայի տարածքում կասեցնել Սարդուրի II առաջխաղացումը դեպի հարավ։

Ք-Ա 714 թվականին Սարգոն II-ը կողոպտեց Արդինի Մուսասիր գլխավոր տաճարը։

Ք-Ա 685-645 Ռուսա II։

Ք-Ա VII դարում հայկական լեռնաշխարհի հարավ-արևմտյան մասում ձևավորվել է Հայկազուն Սկայորթու գլխավորությամբ։

Ք-Ա 612 թվականին Պարույր Հայկազնունին հռչակեց նոր թագավորություն։

1)Բաքի տարողությունը 80լ
Լցրեցին-45%-ը
Քանի՞ լիտր լցրեցին
Լուծում
80.45/100=36լ

2)Գտնել 3,4 և 5 ընդհանուր բազմապատիկը։
3.4.5=60

3)Մեքենան ծախսեց 60լ բենզին,իսկ մոտոցիկլը 40 լ։Քանի՞ %-ով է մոտոցիկլետի ծախսած բենզինը քիչ մեքենայից։
60լ-100%
20լ-x%
21.100/60=33%

Դաս 4

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Կարելի՞ է արդյոք, ամբողջ դրական թվից 1 հանելով, ստանալ

բացասական թիվ։

ոչ

2) Գտե՛ք համեմատության չգրված անդամը.

ա)10/6=5/3

բ)8/28=2/7

գ)4/9=8/18

դ)2/3=14/21

ե)1 7/10:1=5 1/10:3

զ)1/9:2/3=7/4:21/2

է)2 4/3=4/5

ը)6/7=1 5/7

3) Երկու թվերի գումարը 18 է։ Եթե ավելի մեծ թվից հանենք նրա 7/8

մասը, ապա կստանանք ավելի փոքր թիվը։ Գտե՛ք այդ թվերը։

1)16.7/8=14

16-4=2

14+2=16

8.7/8=7

8-7=1

Լրացուցիչ(տանը)

4) Որքա՞ն է գնացքի արագությունը, եթե այն 9 ժամում անցել է 180 կմ-ով ավելի, քան 6 ժամում։
Լուծում
1)9-6=3(ժամ)
2)80:3=60կմ/ ժամ
Պատ․՝ 60կմ/ ժամ։

5) Խանութում գործվածքի իրար հավասար երկու կտորներ կային: Երբ առաջին կտորից վաճառեցին 16 մ, իսկ երկրորդից` 28 մ, առաջինում 3 անգամ ավելի գործվածք մնաց, քան երկրորդում: Սկզբում քանի՞ մետր գործվածք կար յուրաքանչյուր կտորում:
Լուծում
X-16=(X-28)x3
X-16=3X-84
2X=68
X=34(մ)
Պատ․՝ 34մ։


6) Պահանջվում է պատրաստել սպիրտի և ջրի խառնուրդ, որում ջուրը և սպիրտը ունեն 1։ 4 հարաբերությունը։ Քանի՞ լիտր ջուր և քանի՞ լիտր սպիրտ պետք է վերցնել 10 լ այդպիսի խառնուրդ ստանալու համար։
Լուծում
X+4X=10
5X=10
X=10:5=2
4X=4×2=8
Պատ․՝2լ և8լ։

Անսահման սիրում եմ խաղաղությունը։Ուզում եմ տեսնել ամեն ինչ խաղաղված`մարդկանց,աշխարհին,նույնիսկ երկնքին։Երբ լուսաբաց է լինում,կամ թեկուզ երեկո,նայում եմ երկնքին,և նույնիսկ սև մթության մեջ զգում եմ` երկինքը խաղա՞ղ է, թե անհանգիստ:Մարդկանց առումով հասկացել եմ ,որ նրանք խաղաղ չեն,ապրում են անհանգիստ,ապրում են չարացած,իրար հանդեպ ատելությամբ լցված։Ես նրանց ուղղակի մի խորհուրդ կտայի։

-Խաղաղվե՛ք մարդիկ կյանքը կարճ է շատ,սիրեք իրար, և վայելեք երկնքից տված խաղաղությունը։

Աշխարհ դու էլ խաղաղվիր,որ քո ներսում ապրող ամենքն ու ամեն ինչ լինեն խաղաղ,ու հատկապես մանուկները ապրեն խաղաղ երկնքի տակ,ունենան գունեղ,գեղեցիկ ու պայծառ ապագա։

Առաջադրանք 1Վանի աշխարհակալ տերությունը

Թվարկել Վանի աշխարհակալ տերության ստեղծման պատճառները, հետրանքները:

Վանի աշխարհակալ տերության ստեղծման պատճառն այն էր, որ Ասորեստանի հարձակումներն ավելի հաճախակի էին և հայկական լեռնաշխարհի պետական կարգավորումներին ստիպեց արագացնել միավորման գործընթացը և այդպես Մ․Թ․Ա IX դարում ստեղծվեց Արարատը` ասորերենով Ուրարտուն։

Պատմել չորս ծովերի տերության մասին:

Չորս ծովերն են ՝ Հյուսիսից Սև ծովը,Հյուսիս-արևելքում Կուր գետը, արևելքում Կասպից ծովը, Հարավում Պարսից ծոցը,Հարավ-արևմուտքում Միջերկրական ծովը։ Այս ժամանակահատվածում Ուրարտու թագավորությունում գահակալել էր Սարդուրի II-ը։

Համեմատել Արգիշտի Առաջին, Սարդուրի Երկրորդ, Ռուսա Երկրորդ արքաների գործունեությունը:

Գրավված կամ ստեղծած տարածքներ

Արգիշտի Առաջին-Էրեբունի,Արգիշտիխինիլի,Վանի թագավորության հիմնադիր

Սարդուրի Երկրորդ-4 ծովերի տիրակալ,Ուտեխի(Արցախ),Մելիտեա

Ռուսա Երկրորդ-Կիմերների հետ Վանի դաշնակցություն

Այսքանից ես հասկանում եմ, որ Ռուսա երկրորդը շատ հանգիստ և դաշնակցական է եղել, իսկ Սարդուրի երկորդը և Արգիշտի առաջինը՝ ավելի պատերազմական։

Առաջադրանք 2

Համահայկական առաջին թագավորության անկումը

Թվարկել Համահայկական առաջին թագավորության անկման պատճառները:

Համահայկական առաջին թագավորության անկման պատճառներից է, որ Սկյութ ցեղերը արշավանքներ էին կատարում Վանի թագավորության վրա, բայց ստույգ չի հասկացվել, թե իրականում ինչպես է թուլացել Վանի թագավորությունը։

Ներկայացնել Վանի թագավորության նշանակությունը Հայաստանի պատմության մեջ:

Վանի թագավորությունը մեծ նշանակություն է ունեցել Հայստանի պատմության մեջ, թե քաղաքական ոլորտում, թե տնտեսական ոլորտում և այլ որորտներում։

Լրացուցիչ աշխատանքներ

Փոքրիկ ուսումնասիրություններ

«Մուսասիր»

«Վանի թագավորության քաղաքները»

«Վանի թագավորության դիցարանն ու արվեստը»

Օժանդակ աղբյուրներ

Արարատյան թագավորություն/տեսաֆիլմ/

«Արարատ-Ուրարտու թագավորությունը»/5մասից բաղկացած

«Վանի Հայկական թագավորություն»

«Վանի թագավորության պետական կրոնը»

«Վանի թագավորություն»

ԴԱՍ 3

1․ Երկու ամբողջ  թվերից ո՞րն է ավելի մեծ.
ա) դրակա՞ն թիվը, թե՞ զրոն,
բ) բացասակա՞ն թիվը, թե՞ զրոն,
գ) դրակա՞ն թիվը, թե՞ բացասական։

2․ x թիվը դրակա՞ն  է, թե՞ բացասական, եթե` 
ա) x > 0,-բացասական
բ) x < 0-դրական

3․ Համեմատե՛ք ամբողջ թվերը.
ա) 0 > –3,      դ) –1 < 1,         է) –13 < 2,
բ) –4 < 2,       ե) 5 > –3,         ը) –1000< 1,
գ) –3 = –10,   զ) –16 = –12,   թ) 25 > –25։

4․ Գրե՛ք որև է  յոթ ամբողջ թվեր, որոնք փոքր են՝ 
ա) 4-ից, գ) 6-ից, ե) –5-ից, է) 3-ից,
բ) 0-ից, դ) –1-ից, զ) –10-ից, ը) –3-ից։

ա) 4-ից-3, 2, 1, 0, -1, -2, -3, -4, -5, -6
գ) 6-ից-5, 4, 3, 2, 1, 0, -1, -2, -3, -4, -5, -6
ե) –5-ից-6, -7, -8, -9, -10, -11, -12
է) 3-ից-2, 1, 0, -1, -2, -3, -4, -5, -6
բ) 0-ից- -1, -2, -3, -4, -5, -6, -7
դ) –1-ից- -2, -3, -4, -5, -6, -7, -8
զ) –10-ից- -11, -12, -13, -14, -15, -16, -17
ը) –3-ից- -4, -5, -6, -7, -8, -9, -10

5․ Գրե՛ք հետևյալ թվերը` 
ա) աճման կարգով. 31, –1, – 7, 0, –11, 24, 7, – 2 ,–6
-11, -7, -6, -2, -1, 0, 7, 24, 31

բ) նվազման կարգով. –11, –3, –7, 12, 4, –8, –17, –30, 1, 0, 13
13, 12, 4, 1, 0 , -3, -7, -8, -11, -17, -30

6․ Գտե՛ք այն բոլոր ամբողջ արժեքները, որոնք աստղանիշի փոխարեն գրելու դեպքում կստացվի ճիշտ անհավասարություն.
ա) 0 < 2< 3, գ) –4 < 1 < 3, ե) –14 < -7 < –5,
բ) –4 < -1 < 0, դ) –5 < 3 < 5, զ) –28 < -20 < –22։

7․ Գրի՛ առեք հետևյալ  պնդումները՝ օգտագործելով  անհավասարությունների նշանները.
ա) 11-ը > է 0-ից, գ) –10-ը < — 5 — ից
բ) –7-ը < 0-ից, դ) 2-ը > 3 — ից

8․ Գրե՛ք  որևէ  յոթ ամբողջ թվեր, որոնք մեծ են՝
ա) –3-ից- –2, –1, 0, 1, 2, 3, 4
գ) –7-ից- –6, –5, –4, –3, –2, –1, 0
ե) 2-ից-3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
է) –5-ից- –4, –3, –2, –1, 0, 1, 2
բ) –6-ից- –5, –4, –3, –2, –1, 0, 1
դ) 0-ից- 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
զ) 10-ից- 11, 12, 13, 14, 15, 16 ,17
ը) 5-ից- 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12

Դասարանական 2
Նոր թեմա
Հարցեր

• Ո՞ր ուժն են անվանում ծանրության ուժ:

Այն ուժը որով երկիրը ձգում է մարմինները կոչվում է ծանրության ուժ։

• Ինչի՞ց է կախված մարմնի ծանրության ուժը:

Որքան մեծ է մարմինների զանգվածը, այդքան մեծ է նրա վրա ազդող ծանրության ուժը։

• Ինչպե՞ս է ուղղված ծանրության ուժը:

Երկրի կենտրոն։

• Ո՞ր ուժն են անվանում մարմնի կշիռ:

Այն ուժը, որով մարմինը երկրի։

ԴԱՍ 2

1․ 9 սմ շառավիղ ունեցող քանի՞ գնդակ կտեղավորվի խորանարդաձև տուփում, որի կողը 108 սմ է:
1) 9 x 2 = 18
2) 108 : 18 = 6
3) 6 x 6 x 6 = 36 x 6 = 216
Պատ․՝ 216 սմ

2․ Հետևյալ պնդումներից որո՞նք են ճիշտ.

ա) Շրջանի տրամագիծն անցնում է նրա կենտրոնով։
բ) Շրջանի տրամագծի երկարությունը միշտ զույգ թիվ է։
գ) Կենտ թվի և զույգ թվի արտադրյալը կենտ թիվ է։

3․ Խնդիր ֆլեշմոբից
Ամենամեծ միանիշ թվին քանի՞ անգամ պետք է գումարել ամենամեծ երկնիշ թիվը, որպեսզի ստանանք ամենամեծ եռանիշ թիվը:
9 + 99 + 99 + 99 + 99 + 99 + 99 + 99 + 99 + 99 + 99 = 999
Պատ․՝ 10 անգամ

4․ Համաձուլվածքը կազմված է կապարից և երկաթից, որոնց զանգվածները հարաբերում են այնպես, ինչպես 2 ։ 7։ Որքա՞ն կապար և որքա՞ն երկաթ է պարունակում այդպիսի համաձուլվածքի կտորը, եթե նրա զանգվածը 3600 գ է։
1) 2 մաս + 7 մաս = 3600 գ -> 9 մաս = 3600 գ
2) 3600 : 9 = 400
3) 400 x 2 = 800
4) 400 x 7 = 2800
Պատ․՝
երկաթ — 800 գ
կապար — 2800 գ

Լրացուցիչ առաջադրանքներ

5. Երկու բանվոր, միասին աշխատելով, կարող են աշխատանքը կատարել 12 օրում։ Քանի՞ օրում նրանցից առաջինը միայնակ կկատարի այդ աշխատանքը, եթե երկրորդն այն կատարում է 18 օրում։
1) 1/18 x 12 = 12/18 = 2/3
2) 3/3 — 2/3 = 1/3
3) 12 x 3 = 36
Պատ․՝ նա կկատարի այդ աշխատանքը 36 օրում

6. Մաթեմատիկական օլիմպիադայում մասնակիցներին առաջադրվել էր 6 խնդիր։ Յուրաքանչյուր լուծված խնդրի համար մասնակիցը ստանում էր 7 միավոր, իսկ յուրաքանչյուր չլուծված խնդրի համար նրա վաստակած միավորներից հանվում էր 3 միավոր։ Քանի՞ խնդիր էր լուծել օլիմպիադայի մասնակիցը, որը հավաքել էր 22 միավոր։
1) 22 + 3 = 25
2) 25 + 3 = 28
3) 28 : 7 = 4
Պատ․՝ նա ճիշտ էր պատասխանել 4 հարցի

Նոյեմբերի 10

Դասարանում

Բլոգներում հղումներով հավաքում եք հետևյալ նյութերը․

• Էդմոնդ դե Ամիչիսի «Սիրտը» ստեղծագործության առաջադրանքների հղումը

• « Մատիլդա» ֆիլմի առաջադրանքների հղումը
• «Գրաբարյան օրեր» նախագծի հղումը

• Գրաբարյան հատվածի՝ աշխարհաբար փոխադրման հղումը

Գրաբարյան օրեր

• Գրաբարյան ընթերցման հղումը
• Աշնանային պոեզիայի տեսագրության կամ ձայնագրության հղումը

Ուսումնական աշուն

• Ճ․ Ամիրեջիբի «Հեծանիվը» պատմվածքի վերլուծության հղումը

Ճ․ Ամիրեջիբի «Հեծանիվը»

• Եղ․ Չարենցի «Զարմանալի աշուն» բանաստեղծության առաջադրանքների հղումը

Քերականական առաջադրանքների հղումները

• Գործնական քերականություն (հոկտեմբերի 1)
• Գործնական քերականություն (հոկտեմբերի 20)

Գործնական քերականությու

•  Գործնական քերականության (հեռավար շաբաթ)

Գործնական Քերականություն

• 3-4 ստեղծագործական առաջադրանքի հղում

Աշուն է

• 3-4 թարգմանության հղում

Առաջադրանք 1

Տալ նոր բառերի, հասկացությունների բացատրությունը:
Տիտղոսաշար-Իշխանական կամ տոհմական պաշտոնական պատվավոր կոչումների շարք։

Պատմել Վանի թագավորության հիմնադրման մասին: Թվարկել Վանի թագավորության հզորացման պատճառները:
Ք․ ա․ II հազարամյակի վերջին և I հազարամյակի սկզբին Ասորեստանի հարձակումներն ավելի հաճախակի էին դարձել։ Դա Հայկական լեռնաշխարհի պետական կազմավորումներին ստիպեց արագացնելու միավորման գործընթացն՝ ընդդեմ ընդհանուր թշնամու։ Ք․ ա․ IX դարում Վանա լճի ավազանում ստեղծվեց և աստիճանաբար հզորացավ համահայկական առաջին թագավորությունը։ Աստվածաշնչում այդ թագավորությունը հայտնի է Արարատ անվամբ, իսկ ասորեստանցիներն այն կոչում էին Ուրարտու։ Իր արքաների ասուրերեն արձանագրություններում երկիրը կոչվում է մեկ այլ ավանդական անվամբ՝ Նաիրի։ Իսկ տեղական լեզվով Բիայնիլի, որը կապված է Վան անվան հետ։

Համեմատել Սարդուրի Ա, Իշպուինի, Մենուա արքաների գործունեությունը, կառավարման ժամանակաշրջանը:
Վան թագավորության հզոր արքա է հիշատակվում ՝ Սարդուրի I-ը (Ք․ ա․ մոտ 835-825 թթ․): Ք․ ա․ 830-ական թվականների վերջին Սարդուրի I-ը Վանա լճի արևելյան ափին հիմնադրեց Տուշպա (Տոսպ, Վան) մայրաքաղաքը։ Նա իր հզորուցյան համար ստացել է «մեծ արքա, հզոր արքա, տիեզերքի արքա, արքաների արքա, Նաիրի երկրի արքա» տիտղոսները։

Սարդուրի I-ին հաջորդեց նրա որդի Իշպուինին (Ք․ ա․ մոտ 828-810 թթ․)։ Իշպուինիի օրոք թագավորությանը միացվեց սահմանակից Մանա երկիրը,Արդինի-Մուսասիր քաղաքը։ Վանի թագավորության հզորացման և ողջ Հայաստանի միավորման գործում կարևոր դեր խաղացին Իշպուինի արքայի սկսած և նրա որդի Մենուայի կողմից շարունակված բարեփոխումները։ Հատկապես կարևոր էին ռազմական բարեփոխումները։ Հասարակ ժողովրդից կազմավորված նախկին աշխարհազորը փոխարինվեց արհեստավարժ բանակով։ Անցկացվեց զորքի վերազինում։ Սստեղծվեց ամրոցների մեծ ցանց։ Բացառիկ նշանակություն ուներ կրոնական բարեփոխումը։ Ողջ պետության համար ստեղծվեց միասնական դիցարան։ Կարևոր էր նաև տեղական սեպագրի ստեղծումը։ Այդ բարեփոխումների շնորհիվ երկիրն ամրապնդվեց և ուժեղացավ։

Իշպուինիին հաջորդեց նրա որդ Մենուան (Ք․ ա․ մոտ 810-786 թթ․), ով ավելի հզորացրեց Վանի թագավորությունը։ Վանա լճի արևելքում կառուցվեց 72 կմ երկարությամբ ջրանցք, որը ժողվրդի մեջ հայտնի է «Շամիրամի ջրանցք» անունով։ Վանի թագավորությունը վերածվեց տարածաշրջանի հզոր պետություն։

Առաջադրանք 2

Դիտել ֆիլմերից մեկը պատասխանել հետևյալ հարցադրումներին.

10-15 նախադասությամբ ներկայացրու ինչի մասին էր պատմում ֆիլմը:

Ֆիլմը պատմում էր Վանի թագավորության մասին:

Ներկայացրու ամենահետաքրքիր հատվածը:

Ամենահետաքրքիր հատվածը ինձ համար այն հատվածն էր, երբ Վանի թագավորության մասին էր պատմվում այդ ֆիլմում:

Հայոց մայրաքաղաքները,Վան

Վանի թագավորություն/ֆիլմ/ ,

Առաջադրանքներ դասարանում

1․ Տրված են –5, –3, 1/2, +5, +10, –2, 0, +4, 3.1/2 թվերը: Նրանցից դո՛ւրս գրեք ամբողջ թվերը:

+5, +10, +4, -5, -3, -2, 0

2․ Թվանշաններով  և + կամ – նշանի միջոցով գրի՛ առեք  բարձրությունները և խորությունները.

ա) Արագած լեռան բարձրությունը  չորս հազար իննսուն մետր է։ +4090
բ) Մոնբլան լեռան բարձրությունը  չորս հազար ութ հարյուր  յոթ մետր է։ +4807
գ) Կազբեկ  լեռան բարձրությունը  հինգ հազար երեսուներեք մետր է։ +5033
դ) Բայկալ լճի խորությունը հազար վեց հարյուր քսան մետր է։ -1620
ե) Արաբական ծովի խորությունը հինգ հազար ութ հարյուր երեք մետր է։ -5803
զ) Ալեուտյան իջվածքի խորությունը յոթ հազար ութ հարյուր քսաներկու մետր է։ -7822
է) Ֆիլիպինյան իջվածքի խորությունը տասը հազար չորս հարյուր իննսունյոթ մետր է։ -10497

3․ Դրակա՞ն է արդյոք այն ամբողջ թիվը, որը 1-ով մեծ է –1-ից։

Ոչ

4․ Գործածելով + և – նշանները` գրե՛ք. 

 ա) 100 տաքություն +100, գ) 30 ցուրտ -30,

 բ) 0-ից 70 ցածր -70, դ) 0-ից 80 բարձր +80:

Լրացուցիչ տանը

5․ Մրցամարտից երեք օր առաջ բռնցքամարտիկը սկսեց խստորեն հետևել  իր քաշին  և այդ պատճառով ամեն օր կշռվում էր: Առաջին կշռումը ցույց տվեց, որ նա նիհարել է 400 գ-ով, երկրորդը` որ նրա քաշն ավելացել է 300 գ-ով, իսկ երրորդից պարզվեց, որ նրա քաշն ավելացել է ևս 200 գ-ով: Այդ երեք օրում բռնցքամարտիկն ավելի թեթև՞, թե՞ ավելի ծանր դարձավ և որքանո՞վ:

Բառնցքամարտիկը 100գրամով ավելի ծանրացավ:

6․ Բազմահարկ շենքի տակ` առաջին հարկից երկու հարկ ներքև,ավտոկայանատեղ կա: Ո՞ր հարկում է ապրում այն մարդը, որը տուն հասնելու համար ավտոկայանատեղից բարձրանում է 11 հարկ:

9-րդ հարկում

7․ Բերե՛ք բացասական թվերի օգտագործման օրինակներ։

Բացասական թվերը օգտագործվում են ջերմաստիճանի ցածր լինելու ժամանակ:

8․ Տրված են 15, –6, 5/8, -5.3/4, +10, –1, 0, +100, -7.1/7թվերը: Նրանցից դո՛ւրս  գրեք  ամբողջ թվերը:

15, -6, +10, -1, 0, +100

Արևելյան կողմն աշխարհի
Խաղաղությո՜ւն թող ըլլա…
Ո՛չ արյուններ, քրտինք հոսին
Լայն երակին մեջ ակոսին.
Ու երբ հնչե կոչնակն ամեն գյուղակի՝
Օրհներգությո՜ւն թող ըլլա:

Արևմտյան կողմն աշխարհի
Բերրիությո՜ւն թող ըլլա…
Ամեն աստղե ցող կայլակի,
Ու ամեն հասկ ձուլե ոսկի.
Եվ ոչխարներն երբ սարին վրա արածին՝
Ծիլ ու ծաղի՜կ թող ըլլա:

Հյուսիսային կողմն աշխարհի
Առատություն թող ըլլա…
Ոսկի ծովուն մեջ ցորյանին
Հավետ լողա թող գերանդին.
Ու լայն ամբարն աղուններուն երբ բացվի՝
Բերկրությո՜ւն թող ըլլա:

Հարավային կողմն աշխարհի
Պտղաբերում թող ըլլա…
Ծաղկի՜ մեղրը փեթակներուն,
Հորդի գինին բաժակներուն.
Ու երբ թխեն հարսերը հացը բարի՝
Սիրերգությո՜ւն թող ըլլա։

Բառարան

կայլակի-կհոսի

թող ըլլա-թող լինի

ցորյանի-ցորենի

աղուն-աղալու համար պատրաստված հացահատիկ

Առաջադրանքներ

1․ Այս բառերն էլ ի՛նքդ բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր․

Ակոս, կոչնակ, գյուղակ, բերրիություն, ցող, օրհներգություն, գերանդի, ամբար, բերկրություն, հորդել։

Ակոս-, Երկար գծաձև փոս հողի վերին շերտում, որ բացում է խոփը:

կոչնակ, -Եկեղեցի հրավիրող կոչնազանգ:

գյուղակ-Փոքրիկ գյուղ:

բերրիություն

ցող- Բարակ մանր անձրև:

օրհներգություն, — շարական

գերանդի- Երկար կոթի վրա ամրացվող սուր՝ խոտ և հացաբույսեր հնձելու համար

բերկրություն-ուրախություն

ամբար-պահեստ

հորդել-քշել

2․ Չորսից վեց նախադասությամբ արձակ փոխադրի՛ր բանաստեղծությունը։

Աչխարհի չորս կողմերում,թող միշտ հնչի օրհներգություն։Ու աշխարհը թող լցվի բերրիությանբ,խաղաղությամբ,առատությամբ։

3․ .Ինչպիսի՞ հայրենիք է ուզում ունենալ քնարական հերոսը, ի՞նչն է կարևորում:

Ուզում էր ունենալ խաղաղ ու արարող հայրենիք։

4․ Ի՞նչը կփոխեիր կամ ի՞նչ կավելացնեիր (կպակասեցնեիր):

5. Մաղթանքներից մեկն ընտրի՛ր որպես վերնագիր. պատճառաբանի՛ր ընտրությունդ:

Կնտրեի բերկրությունը,որպեսզի մարդիկ միշտ ուրախ լինեն, ժպիտով,ու երբեք տխրելու առիթ չունենան։

6․ Անգի՛ր սովորիր բանաստեղծությունը և տեսանյութ կամ ձայնանյութ պատրաստի՛ր։

Դաս 2.

Կրկնենք անցածը

Առաջադրանքներ(դասարանում)

1) Մեքենայի բաքի տարողությունը 80 լ է: Քանի՞ լիտր բենզին կա

բաքում, եթե լցրել են նրա 45 %-ը:

80/100=4/5

4/5×45=180/5=36լ

2) Գրե՛ք որևէ եռանիշ թիվ, որը 4, 5 և 3 թվերի բազմապատիկ է։

180

3) Մի քաղաքից մյուսը հասնելու համար մեքենան ծախսել է 30 լ

բենզին, իսկ մոտոցիկլետը՝ 10լ։ Քանի՞ տոկոսով է մոտոցիկլետի

ծախսած բենզինը պակաս մեքենայի ծախսածից։

30-10=20լ

30լ — 100%

20լ — x

20×100:30=66.2/3%

Լրացուցիչ(տանը)

4) 11000 դրամով ապրանք են գնել և նախատեսում են 15 % շահույթ

ստանալ: Դրա համար ի՞նչ գնով պետք է վաճառել ապրանքը:

11000:100=110 դրամ

110×15=1650 դրամ

11000+1650=12650 դրամով

5) Գտե՛ք բոլոր միանիշ թվերի ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը։

1x4x5x7x9=1260

6) Մեքենան առաջին ժամում անցել է ճանապարհի 1/3-ը, երկրորդ

ժամում՝ 2/7-ը։ Ճանապարհի ո՞ր մասն է նրան մնում անցնելու։

1-(1/3+2/7)=8/21

7)* Մի իմաստունի հաջողվեց, 1, 2, 3 և 4 թվանշանները երկուական

անգամ օգտագործելով, գրել այնպիսի ութանիշ թիվ, որի

գրառման մեջ երկու 1-երի միջև կա միայն մեկ թվանշան, 2-ների

միջև՝ երկու, 3-ների միջև՝ երեք, 4-երի միջև՝ չորս թվանշան։Կռահե՛ք, թե ինչ թիվ էր գրել իմաստունը։

41312432

Առաջադրանքներ

Մարմինների փոխազդեցություն

Նախագիծ

1. Ի՞նչ է նշանակում «Մարմինները փոխազդում են» արտահայտությունը:
2. Ո՞ր մարմիններն են փոխազդում.
   1) դուռը հրելիս, 2) ծանրաձողը բարձրացնելիս, 3) քայլելիս:
3. Ներկայացրե՛ք հեռավորության վրա փոխազդող մարմինների օրինակներ: Դասարանական 1 Նոր թեմա Հարցեր

1. Ի՞նչն են անվանում դեֆորմացիա:

Դեֆորմացիա անվանում են մարմնի ձևափոխությունը:

2. Ներկայացրե՛ք դեֆորմացիայի օրինակներ:

Դեֆորմացիայի օրինակներ են առանձգական և պլաստիկ ձևափոխությունները:

3. Ո՞ր ուժն են անվանում առաձգականության ուժ:

Առաձգականության ուժ անվանում են այն ուժը, որը առաջանում է մարմինների մեջ առանձգական ձևափոխության ընթացքում:

4. Մի՞շտ է արդյոք դեֆորմացիայի ընթացքում առաջանում առաձգականության ուժ:

Ոչ, առաձգականության ուժը առաջանում է միայն առանձգական ձևափոխության ընթացքում:

5. Ինչպե՞ս է կոչվում ուժ չափող սարքը:

Ուժ չափող սարքը ուժաչափն է:

6. Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում ուժը:

Ուժը արտահայտվում է նյուտոն և կիլոնյուտոն միավորներով:

Կենսագրություն

Մխիթար (ավազանի անունը՝ Մանուկ) Սեբաստացին սովորել է Սեբաստիայի Սբ. Նշան, ապա՝ Էջմիածնի, Սևանի, Կարինի վանքերում։ 1693 թ. մեկնել է Բերիա (այժմ՝ Հալեպ), որտեղ ծանոթացել է կաթոլիկ միսիոներների հետ։ 1696 թ. ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա, 1699 թ.՝ ստացել վարդապետական գավազան։ 1701 թ. Կոստանդնուպոլսում հիմնադրել է միաբանություն։ 1705 թ. Հռոմի իշխանություններից ձեռք բերելով վանք հիմնելու համաձայնություն՝ 1706 թ. Վենետիկին ենթակա Հունաստանի Մեթոն բերդաքաղաքում ձեռնամուխ է եղել վանքի կառուցմանը։

Վաղ կյանք

1676 թվականի Հունվարի 17-ին, Սեբաստյա քաղաքում ծնվեց Մանուկը` Պետրոսի և Շահրիստանի զավակը։ Հետագա տարիներին նա իր ծնողների շնորհիվ ստացավ բարձրորակ կրթություն, որը իրեն կպատրաստեր հետագայում ընտանեկան առևտուրը շարունակելու համար։

Դեռ վաղ տարիքից Մանուկը երազում էր դառնալ քահանա։

Նա գտավ մի ընկեր, որի հետ փախան դեպի լեռները, որտեղ ապրեցին որպես ճգնավորներ։

Մանուկի ծնողները գտան նրանց և նրան տարան տուն։ Այս պատահարի մասին տեղեկանալով` մոտակա վանքի` Սուրբ Նշանի վանահայրը, Մանուկին առաջարկեց վանքում հասարակական աշխատանքներ կատարել, ինչը նորից մերժվեց ծնողների կողմից։

Նա սկսեց այցելել հարևան ընտանիքներից մեկի տուն, որտեղ մի մայր իր երկու դուստրերի հետ ապրում էր վանականի կյանքով։ Նրա այցելությունների նպատակը նույն տանը ապրող քահանայի հետ զրուցելն էր, ով իրեն շատ բան սովորեցրեց վանական կյանքի մասին։

‘Վանական

1691 թվականն էր, երբ Մանուկը վերջապես թույլատվություն ստացավ իր ծնողներից վանքում աշխատելու համար և շուտով ստացավ սարկավակի աստիճան։ Հենց այս ժամանակ նա իր անունը փոխեց` դնելով Մխիթար։

1) Վաճառքի համար ստացան երեք գույնի մեքենաներ։ Դրանց 25 %-ը

սպիտակ են, 45 %-ը՝ դարչնագույն, մնացածները՝ մոխրագույն։ Հետևյալ շրջանաձև դիագրամներից ո՞րն է համապատասխանում այդ տվյալներին.

գ-տարբերակը

2) Երկրագնդի օվկիանոսներն ունեն մոտավորապես հետևյալ

մակերեսները. Խաղաղ օվկիանոսը՝ 180 մլն քառակուսի կիլոմետր,

Ատլանտյան օվկիանոսը՝ 92 մլն քառակուսի կիլոմետր, Հնդկական

օվկիանոսը՝ 75 մլն քառակուսի կիլոմետր, Հյուսիսային սառուցյալ

օվկիանոսը՝ 13 մլն քառակուսի կիլոմետր։ Excel ծրագրով գծել այդ օվկիանոսների մակերեսների շրջանաձև դիագրամ։

Doc1

3) Մի քանի տարվա ընթացքում գործարանի թողարկած մեքենաների

քանակները ներկայացված են հետևյալ աղյուսակում.

Կազմե՛ք այս աղյուսակին համապատասխանող սյունակաձև դիագրամ։

Doc2

Լրացուցիչ(տանը)

4) Սյունակաձև դիագրամում ցույց է տրված, թե գյուղի այգիներում քանի տոննա միրգ է հավաքվել ամռան ամիսների ընթացքում։ Ելնելով դիագրամից՝ պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) Ընդամենը որքա՞ն միրգ է հավաքվել օգոստոսին։

5+10+15+35=65

բ) Որքա՞ն բալ է հավաքվել ամռան ընթացքում։

20+40+15=75

գ) Ընդամենը որքա՞ն միրգ է հավաքվել ամռան ընթացքում։

30+25+5=60

40+30+10=80

20+40+15=75

10+20+35=65

60+80+75+65=280

դ) Ամենաշատը ո՞ր ամսին է միրգ հավաքվել։

հուլիսին՝25+30+40+20=115

5) Դասագրքի 25000 օրինակ տպաքանակն ամբողջությամբ տպագրվել

է մեկ աշխատանքային շաբաթվա ընթացքում։ Օգտվելով գծային դիագրամից՝ պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) Տպաքանակի ո՞ր մասն է տպագրվել ուրբաթ օրը։

20%

բ) Շաբաթվա ո՞ր օրերին է տպագրվել տպաքանակի 20 %-ից ավելին։

երեքշաբթի և հինգշաբթի

գ) Շաբաթվա ո՞ր օրն են տպագրվել ամենամեծ քանակով դասագրքեր։ Իսկ ամենափո՞քր քանակով։ Ի՞նչ քանակներ են դրանք։

հինգշաբթի՝7500 և չորեքշաբթի`1250

6) Դիագրամում (նկ. 29) ցույց է տրված, թե անտառի որ մասն է կազմում ծառերի այս կամ այն տեսակը։ Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) Ծառերից ո՞րն է ամենաշատ տարածվածն այդ անտառում, և ո՞րը՝

ամենաքիչը։

Ամենաշատը՝թխկի և ամենաքիչը՝եղևնի

բ) Տվյալ անտառը հիմնականում ինչպիսի՞ ծառերից է կազմված՝ սաղարթավո՞ր, թե՞ փշատերև։

Սաղարթավոր

գ) Անտառի քանի՞ տոկոսն է բաժին ընկնում սաղարթավոր ծառերին։

1. Ստեղծագործական աշխատանք: Ընտրե՛ք վերնագրերից մեկը, գրե՛ք շարադրություն:

• Մտքերս
• Փնտրում եմ
• Սովորել ապրել
• Այն, ինչ սիրտս է ուզում
• Պատմելու բան կունենամ
• Սեփական մտքերից հեռու…
• Լավ է, երբ մենակ չես
• Առաջարկեք ձեր վերնագիրը: 

Լավ է երբ մենակ չէս.

Աշխարհում ամենլավ բաներից է,երբ որ մարդը մենակ չէ,նրա կողքին են,հարազատները,ընկերները,բարեկամները։Լավ է,երբ շուրջ բոլորդ մարդիկ են,և դու մենակ չէս։Մենակությունը, ծանր բան է։Չնայած իմ բարեկամները երբեք այնպես չեն արել որ ես ինձ մենակ զգամ:Ես ունեմ լավ ընտանիք ,լավ ծնողներ,ինձ պաշտող քույրեր,հավատարիմ ընկերներ,ու երևի դրանից է ,որ ես ինձ շատ երջանիկ մարդ եմ համարում։Մենակությունը դա այն չի, երբ մենակ ես տանը, դա այն է, երբ լիքը մարդկանց մեջ, աղմկոտ ու ուրախ շրջապատում դու քեզ մենակ և օտար ես զգում։Մարդը առաջին բանը որ անում է փնտրում է ընկեր , որպեսզի մենակ չմնա։Երբ դու մի օր ինչ պատճառներով մենակ մնաս ,ուրեմն դու պիտի համարես ,որ այլևս չկաս,մենակ մարդը պետք չէ ոչ ոքի։Մենակ չմնալու համար նախ պետք է դու ինքդ արժանի մարդ մեծանաս,հարգես ու հարգվես ,սիրես ու սիրվես ։Շնորհակալ եմ իմ ծնողներին,որ կամ ես ,ու որ ապրում եմ այս գունավոր ու հեքիաթային աշխարհում։

2. Թարգմանչական աշխատանք: 

• Թարգմանեք՛ որևէ ստեղծագործություն, հոդված, գիտահանրամատչելի նյութ, տեսանյութ և այլն: 
• Ընտրեք այնպիսի նյութ, որը ձեզ կհետաքրքրի:
• Թարգմանության մեջ նշե՛ք բնագրի հղումը, որ լեզվից է արված թարգմանությունը: 

Հովհանես Թումանյան

Ժամանակով Կատուն ճոն էր,
Շունն էլ գըլխին գըդակ չուներ,
Միայն, գիտեմ ոչ՝ որդիանց որդի
Ճանկել էր մի գառան մորթի:
Եկավ մի օր, ձմեռվան մըտին,
Կատվի կուշտը տարավ մորթին:
— Բարի աջողում, ուստա Փիսո,
Գլուխըս մըրսեց, ի սեր աստծո,

Ա՜ռ էս մորթին ու ինձ համար
Մի գդակ կարի գըլխիս համար:
Վարձիդ համար միամիտ մընա՜,
Համա-համա շատ չուշանա: 
―Աչքիս վըրա, քեռի Քուչի.
Մի գըդակ ա, հո մի քարք չի.
Քու թանկագին խաթեր համար
Ուրբաթ օրը համեցեք տար:
Փողի մասին ավելորդ ա,
Մեր մեջ խոսելն էլ ամոթ ա.
Ի՛նչ մեծ բան ա, տո՜, հե՜ր օրհնած,
Միա՛յն, միա՛յն մի գդակի վարձ:
Ուրբաթ օրը քեռի Քուչին՝
Ուստից առաջ՝ բաց-բաց կուճին
Թափ-թափ տալով՝ ծանըր ու մեծ,
Ուստա Կատվի շեմքում կանգնեց.
— Ուստեն ո՞ւր ա… փափախս ո՞ւր ա…
— Մի քիչ կացի— հրես կերևա: 

Ուստեն եկավ քուրքը հագին,
Շանը տեսավ, բեղի տակին
Իրեն-իրեն քիչ փընթփընթաց
Ու մուշտարու վըրա թընդաց.
— Ցուրտը տարա՞վ… վա՛հ, տընա՜շեն,
Չես թող անում մի շունչ քաշեն.
Հեշտ բան հո չի՞, հըլա նոր եմ
Ցըրցամ տըվել, թե որ կարեմ:
— Դե հե՜ր օրհնած, Էտե՜նց ասա,
Էդ բարկանալդ Էլ ընչի՞ս ա:
Փող եմ տըվել, վախտին կարի,
Թե չէ՝ ասա՜ էգուց արի:
Համ ասում ես, համ չես կարում,
Համ խոսում ես, վըրես գոռում,
Հա՜մ, հա՜մ, հա՜մ, հա՜մ,
Քանի՞, ա՜խպեր, գընամ ու գամ…
Ասավ Քուչին ու նեղացած
Վերադարձավ գըլուխը բաց: 

Մին էլ եկավ, դարձյալ չըկար.
Էս անգամը դիպան իրար,
Էլ անպատիվ, անկարգ խոսքեր,
Էլ հին ու նո՛ր, էլ հեր ու մե՛ր,
Էլ գող Փիսո՛, էլ քաչալ Շո՛ւն…
Բանը հասավ դիվանբաշուն:
Շունը մինչև գընաց, եկավ,
Ուստա Կատուն կոտըրն ընկա:
Գըլուխն առավ ու մի գիշեր,
Հայդե՛, կորավ, էն կորչիլն էր…

Էն օրվանից մինչև օրս էլ
Շունն էս բանը չի մոռացել.
Մըտքում հլա դեռ պահում ա,
Որտեղ կատվին պատահում ա,
Վեր ա թըռչում, վըրա վազում,
Իրեն մորթին ետ ա ուզում.
Իսկ սևերես Կատուն հանկարծ
Ետ ա դառնամ ու բարկացած
Փըշտացնում ա. մըթամ նոր եմ
Ցըրցամ տըվել, թե որ կարեմ:

3․ Տնային ընթերցանություն՝ Ջ․ Ռոդարի «Անտեսանելի Տոնինոյի արկածները»․․․

Ովքեր կարդացել են «Մարդկային կատակերգություն»-ն ու «Անտեսանելի Տոնինոյի արկածները», կարդում են Մարկ Տվենի «Արքայազնը և աղքատը» —մաս 1, մաս 2 (հաստափոր գիրք է, լավ կլինի, որ թղթային տարբերակը գտնեք։ Կարող եք մեր գրադարանից էլ վերցնել)։

4․ Եղ․ Չարենց

ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ ԱՇՈՒՆ

Այս աշունը եկավ, բացվեց, ինչպես երբեք,—
Եկավ, ինչպես զինվոր ու ղեկավար.—
Այս աշունը բերեց իմաստության երգեր
Եվ պայքարի կանչեց — ապագայի համար։—

Եվ աշնան ցուրտ քամին ինձ մարտակոչ թվաց,
Թվաց կռվի կանչող հնչուն շեփոր,—
Եվ անձրևի շնչով երբ երեսիս հևաց —
Ինձ զգացի ես թարմ — և անչափ նո՛ր։

—Եվ անձրևի թելերն ինձ թվացին թելեր՝
Աշխարհներին կապող և կյանքին խո՛ր,

—Կարծես ծառե՛րն անգամ պայքարի են ելել,
Որ թոթափեն հույզերը — և դառնան նոր…
Շրշյուն աշունն այսօր ինձ՝ գործ ու կյանք վսեմ
Եվ ո՛չ թե մուժ ու մահ ու անկում է գուժում։—
Օ, հիրավի, երբե՛ք ես չեմ տեսել
Մի այսպիսի՜ աշուն…

Առաջադրանքներ

1․ Բառարանով բացատրիր հետևյալ բառերը` մարտակոչ, շեփոր, շրշյուն, վսեմ, մուժ, գուժել:

Մարտակոչ- մարտահրավեր

Շեփոր- Եղջերափող

Շրշյուն- խշխշոց

Վսեմ- Էություն ունեցող

Մուժ- Մառախուղ, մեգ, մշուշ

Գուժել-վատ լուր հաղորդել
2․ Բացատրի՛ր հետևյալ հատվածները.

Եվ ա

Եվ անձրևի թելերն ինձ թվացին թելեր՝
Աշխարհներին կապող և կյանքին խո՛ր,—

Կարծես ծառե՛րն անգամ պայքարի են ելել,
Որ թոթափեն հույզերը — և դառնան նոր…

Շրշյուն աշունն այսօր ինձ՝ գործ ու կյանք վսեմ
Եվ ո՛չ թե մուժ ու մահ ու անկում է գուժում։—

Եվ անձրևի թելերն ինձ թվացին թելեր՝
Աշխարհներին կապող և կյանքին խո՛ր,—

Կարծես ծառե՛րն անգամ պայքարի են ելել,
Որ թոթափեն հույզերը — և դառնան նոր…

Շրշյուն աշունն այսօր ինձ՝ գործ ու կյանք վսեմ
Եվ ո՛չ թե մուժ ու մահ ու անկում է գուժում։—

3․ Այլ վերնագիր հորինի՛ր բանաստեղծության համար:

4․ Անգի՛ր սովորիր բանաստեղծությունը։

Հարցեր և վարժություններ 

1․ Սահմանե՛ք ֆիզիկական երևույթ հասկացությունը: Առաջարկե՛ք առնվազն երկու օրինակ:

Ֆիզիկական երևույթի ժամանակ նյութը փոխում է արեգակնային վիճակը, չափսերը և ձևը։

2. Հետևյալ երևույթներից որո՞նք են ֆիզիկական (ընտրությունը հիմնավորե՛ք).

ա) սառույցի հալվելը
գ) ջրի գոլորշիանալը
բ) պղնձի սևանալը տաքացնելիս
դ) բաժակի կոտրվելը

3. Սահմանե՛ք քիմիական երևույթ հասկացությունը: Առաջարկե՛ք առնվազն երկու օրինակ:
Քիմիական երևույթի ժամանակ նյութը փոխում է իր գույնը, հոտը, գազ անջատում և նստվածքի առաջացում։

4․ Հետևյալ երևույթներից որո՞նք են քիմիական (ընտրությունը հիմնավորե՛ք).
ա) ջրի եռալը
բ) արծաթե զարդի սևանալը
գ) երկաթի ժանգոտվելը
դ) կաթի թթվելը

5․ Թվարկե՛ք քիմիական ռեակցիաների հատկանիշները: Բերե՛ք օրինակներ:

քիմիական ռեակցիաների հատկանիշներն են`

1.Ջերմության անջատում կամ կլանում

2․ Գույնի փոփոխություն

3․ Համի, հոտի փոփոխություն

4․ Գազի անջատում կամ կլանում

5․ Նսվածքի առաջացում կամ անհետացում

6․ Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ քիմիական ռեակցիաների ընթանալու համար: Թվարկե՛ք ձեզ հայտնի օրինակները: 

Ջերմության անջատում,գույնի փոփոխություն, հոտի առաջացում:

Առաջադրանք 1

Վիրուսների պատմությունից

• Սահմանել վիրուս, համաճարակ հասկացությունների սահմանումը:

Վիրուսը դա ոչ բջջային կառուցվածք ունեցող հարուցիչ է, որը բազմանում է միայն կենդանի բջիջների ներսում։ Վիրուսները վարակում են կյանքի բոլոր բջջային ձևերը՝ կենդանիներից ու բույսերից մինչև բակտերիաներ և արքեաներ:

Համաճարակը դա միատեսակ վարակիչ հիվանդությունների իրար հաջորդող պրոցես է, որն արտահայտվում է որևէ բնակավայրում, շրջանում կամ երկրում դրանց նշանակալի տարածմամբ։

• Պատմել մարդկային պատմության ընթացքում ամենադաժան վիրուսների, համաճարակներից մեկի պատմությունը, նրա ծագումը, ընկալումը տվյալ դարաշրջանում, կանխարգել:

ԺԱՆՏԱԽՏ

Այս վիրուսը վերածվել է համաշխարհային համաճարակի, ամբողջ աշխարհում: Այսպիսով, 1348-թ. ին ժանտախտի թակարդում հայտնվեց աշխարհի բնակչության գրեթե կեսը: Հիվանդությունը սկսվեց աղքատ թաղամասերից, որտեղ կային առնետների և մկների կլաստերներ, և այնուհետև աստիճանաբար տեղափոխվեց բուրժուազիայի տներ: Ընդամենը մի քանի տարի հետո ժանտախտից մահացավ մոտ 50 միլիոն մարդ, ավելին, քան մոլորակի վրա եղած բոլոր համաշխարհային պատերազմների համար: Հիվանդությունը ոչնչացրեց ոչ միայն ընտանիքները և փողոցները, այլև շատ քաղաքներ: Այդ սարսափելի վիրուսից փախուստ չկար: Ժանտախտը  տարածվեց ավելի ու ավելի: Հնարավոր էր խաղաղեցնել ժանտախտը միայն երեք տարի անց: Իր կյանքի համար վտանգավոր աղքատ բժիշկները հետազոտել են հիվանդներին, որպեսզի ինչ-որ կերպ պաշտպանվեն ինֆեկցիոն վարակից, նրանք հագնում էին կոպիտ կտորից պատրաստված համազգեստի կարի կտոր, ինչպես նաև մոմով ներծծում, իսկ նրանց դեմքին դնում էին երկարատև բեկի հատուկ դիմակ, որտեղ տեղադրված էին ֆետիշ հոտով անուշաբույր նյութեր: Ժամանակակից բժշկությունը կարող է բուժել ժանտախտը վաղ փուլերում, ուստի մահվան սպառնալիքը շատ ավելի ցածր է, քան նախկինում: Այնուամենայնիվ, փորձագետներն այսօր շարունակում են ուսումնասիրել ժանտախտի զոհերի գոյատևած մնացորդները, որպեսզի հետագայում կանխեն նոր համաճարակը:

• Ներկայիս էտապում , որպես 2020 2021թթ կորոնավիրուսի ականատես պատմիր այս երևույթի մասին, պատրաստիր ռադիոնյութ, կամ տեսաֆիլմ ՝ներառելով ընտանիքի անդամներին:

2020թ. իհայտ եկավ մի վիրուս, որը կոչվում է Կորոնավիրուս: Այն շատ մարդկանց կյանքեր արդեն խլել է: Ցավոք մենք ականտես ենք լինում այս համաճարակին և մեզ մոտ՝ Հայաստանում արդեն գրանցվել է առաջին դեպքը, այսինքն մեկ մարդ արդեն վարակվել է համաճարակով: Ես ականտես եմ այս վիրուսին և կարծում եմ, որ այն այդքան էլ սարսափելի չէ և նույնիսկ կարծում եմ, որ որոշ փաստեր չափազանցված են: Ճիշտ է վիրուստը որոշ չափով կարող է վտանագվոր լինել, բայց ոչ բոլորի համար: Մարդիկ լսելով վիրուսի մասին խուճապի են մատնվում: Ես կարծում եմ, որ շատ սխալ է մարդկանց մեջ խուճապ առաջացնելը, ուղղակի վիրուսից պաշտպանվելու համար  հարկավոր է հետևել այն կանոններին, որոնք հորդորել են բժիշկները: Ես վստահ եմ, որ վիրուսը շուտով նահանջելու է, իսկ մարդկանց խորհուրդ կտամ խուճապի չմատնվել, այլ լինել ավելի զգոն և ավելի ուշադիր իրենց առողջության հանդեպ:

• Փորձիր կազմել դիագրամ .որ դարաշրջանում, որ համաճարակն էր առավել տարածված:

• Գտիր, ներկայացրու վիրուսների, համաճարակների մասին ֆիլմեր/«Մեկ ֆիլմի պատմություն»/, գրական ստեղծագործություն:

• Այս ամենը ուսումնասիրելուց հետո գրել «Վիրուսն ապագայում» ստեղծագործական աշխատանք, ձեր իմացած ծրագրերով պատկերել մի դրվագ.իրենց հագուստները, միջավայրը։

Այս ամենը ուսումնասիրելուց հետո, և անցնելով այս վիրուսի միջով,հասկացա,որ այս հիվանդությունը դեռ մեծ վտանգների առաջ է կանգնեցնելու,ոչ միայն,մեզ այլ, ամբողջ երկրագնդին։Եթե մինչև այժմ մտածում էի, որ բոլոր մոլորակների վրա էլ մարդիկ են ապրում,հիմա արդեն համոզված եմ,որ մի 30 տարի հետո,մենք անձամբ կտեսնենք այդ մոլորակի մարդկանց։Այդ մոլորակի մարդկանց համար,մենք տարօրինակ մարդիկ ենք,արտասովոր հագուստներով,փոքրիկ գլխով,մազերով և այլն։Եթե ասում են, որ դարեր առաջ մարդը առաջացել է կապիկից,որը շատ հնարավոր է,և մեզ համար տարօրինակ,ապա կես դար հետո,այս վիրուսի հետևանքով ծնվելու են,ոչ թե մեզ նման,այլ տարօրինակ մարդիկ,նման այլմոլորակայինների։Նրանք էլ կզարմանան,որ մենք ինչպես ենք եղել,ինչպես որ մենք ենք զարմանում,որ մեր նախահայրերը առաջացել են կապիկից։Որովհետև այս վիրուսի պատճառով,չգիտես ինչ անհայտ ծագում ունեցող պատվաստանյութեր են ներարկում մարդկանց,ու դա ինչ նպատակով է արվում։Թե տարիներ հետո մարդիկ ինչպիսի՞ն կլինեն,դա էլ մեր սերունդները կկարդան գրքերում և պատմություններում։

Օժանդակող գրականություն/ առաջադրանքները կատարելիս օգտվեք օտարալեզու աղբյուրներից, անպայման նշել աղբյուրը/:

Հետևյալ ստեղծագործությունների սյուժեում վիրուսային վարակներն ունեն կարևոր նշանակություն.

• Կոձի Սուձուկի, «Զանգ»
• Ալբեր Քամյու,  «Ժանտախտը»
• Կիր Բուլիչյով, «Մանուշակագույն գունդ»
• Սթիվեն Քինգ, «Դիմակայություն»
• Մայքլ Քրայտոն, «Շտամ «Անդրոմեդա»»
• Ռիչարդ Մեթիսոն, «Ես լեգենդ եմ»

Պատմվածքը և’ հուզիչ է, և’ դաստիարակչական: Գլխավոր հերոսի կերպարը շատ դրական է և տղամարդկային, որն ուներ կամքի ուժ և մինչև վերջ աշխատեց, որպեսզի հասնի իր նպատակին: Նա վաստակեց այդ գումարը, որովհետև պետք է գներ իր երազած հեծանիվը, որը արժեր 720 ռուբլի: Սակայն տղան այդ գումարով ո’չ հեծանիվ գնեց, ո’չ էլ իր համար գնեցին: Նա այդ գումարը տվեց քրոջը, որին շատ անհրաժեշտ էր:
Պատմվածքում հայրը մի փոքր դաժան է վերաբերվում տղայի հետ: Երբ նրանից հեծանիվ է խնդում, որ հայրը գնի նրան մերժում է: Ասելով, որ կաշխատես և ինքդ էլ քեզ համար կգնես: Ճիշտ է հայրը ուզում էր, որ իր տղան հասկանա, թե ինչպես են գումար վաստակում , ինչպիսի դժվարություներ պետք է հաղթահարել որպեսզի կարողանաս ապրել: Բայց ես այդքան էլ համաձայն չեմ տղայի հոր հետ, որովհետև փոքր տարիքում երեխան պետք է վայելի իր մանկությունը: Իսկ երբ մեծանա որպեսզի ըտանիք պահի պարտադիր պետք է աշխատանք գտնի:
Պատմվածքի վերջում հայրը հպարտանում էր տղայով, որ նա իսկական տղամարդ է մեծանում:

Ես հետեւից գնում էի եւ լացում, սիրտս էլ չդիմացավ, իրեն հասա եւ հարցրի․ ―Քեթինո, Գիգլան կիսամաշ տաբատից եւ ուսանողական տոմսից բացի ոչինչ չունի, ինչո՞վ պիտի ապրեք։

Քեթինոն մտածեց եւ պատասխանեց․

― Մենք աղքատությունից չենք վախենում, սիրում ենք միմյանց։

Ես հանեցի 720 ռուբլին եւ Քեթինոյի վերնազգեստի գրպանը խցկեցի։

1․ Տրված բառերից նոր բառեր կազմի՛ր -ոց (-նոց, -անոց) ածանցով:Ծաղիկ-ծաղկանոց,հյուր-հյուրանոց,ավազակ-ավազականոց,մեղու-մեղվանոց։Գոգ-գոգնոց,ձեռ-ձեռնոց,մատ-մատնոց։Կապել-կապոց,խարտել-խարտանոց,սփռել-սռփնոց։Դրամ-դրամանոց,կիլոգրա-կիլոգրամանոց,մետր-մետրանոց։Խշշալ-խշնոց․մռնչալ-մռնչանոց,զռռալ-զռռալոց,ոռնալ-ոռնալոց։

ա) Ծաղիկ, հյուր, ավազակ, մեղու:

բ) Գոգ, ձեռ, մատ:

զ) Կապել, խարտել, սփռել:

դ) Դրամ, կիլոգրամ, մետր:

ե) Խշշալ, մռնչալ, զռռալ, ոռնալ:

2․ Առաջին շարքի յուրաքանչյուր բառ հնարավոր բոլոր ձևերով բաղադրի՛ր (բադադրալ բառեր կազմիր) երկրորդ շարքի ածանցների հետ:Հյուսիս-Հյուսիսային,լեզու-լեվական,հայր-հայրական,դրախտ-դրախտային,տոն-տոնական,նկարիչ-նկարչական,մեղ-մեղքային,հարս-հարսնացու,օտար-օտարական,բազում-բազմություն,բնական-բնականություն,հանել-հանածո,հասնել-հասույթ,դրդնել-դրածո,շահել-շահույթ,պահել-պահածո․

Ա. Հյուսիս, լեզու, հայր, դրախտ, տոն, նկարիչ, մեղ(ք), հարս(ն), օտար, բազում, բն(ական), հան(ել), հաս(նել), դր (դնել), շահ(ել), պահ(ել):

Բ. Ույթ, ածո, ական, ային, անի, (ա)բար, ոտի, (ա)վոր, (ա)ցու, ություն:ծ

3․ Բաց թողնված տառերը լրացրո՛ւ:

Մարդատար գնացքը կարո՞ղ է քսանմեկ րոպեում կտրել անցնել Ամերիկայի Մահցյալ Նահանգները՝ Խաղաղ օվկինոսից մինչև Ատլանտիան: Դա նույնիսկ ինքնաթիռով հնարավոր չէ: Բայց ամերիկյան մի համալսարանի գիտնականներ պնդում են, որ այդ իրագործելի է: Մի ագգային գիտաժողովում նրանք ստորերկրja նոր փոխադրամի.ոցի նախագիծ են ներկաjացրել:

4․ Ընտրի՛ր փակագծում գրված տարբերակներից մեկը։

… (ինքնագլուխ, անկաշկանդ, ազատ, անկախ) ոճի ըմբշամարտին հատուկ է… (հնարների, հնարքների, գյուտերի) ազատությունը: Ասենք՝ թույլատրվում է… (իրավունք է տրվում, արտոնվում է) բռնել մրցակցի ոտքը, ոտք գցել, … (շրջել, թավալել, գլորել, գցել): … (ընտիր, դասական, օրինակելի) ոճի մարզիկը ոտքով … (գյուտերի, հնարքների, հնարների) դիմելու … (իշխանություն, իրավասության, իրավունք) չունի: Երբ նորից … (ծնվեցին, կյանք մտան) օլիմպիական (մրցումները, խաղերը), դրանց ծրագրում … (տեղ գրավեց, տեղավորվեց, տեղ գտավ, արտահայտվեց) դասական ըմբշամարտը:Սկզբում քաշային … (անջատումներ, ճյուղավորումներ, բաժանումներ) չկային:

5․Տրված բառազույգերի բաղադրիչները տեղափոխելով՝ ստացի՛ր նոր բարդ բառեր: Տրված և ստացված բառերն արմատների միջոցով բացատրի՛ր:

Օրինակ՝

ամփոփաթերթ, ծաղկագիր — ամփոփագիր, ծաղկաթերթ:

Ծովասուն, ձեռնամարտ:

Բևեռախույզ, երկրամերձ:

Ձկնակեր, մարդավաճառ:

6․ Հնչյունափոխված արմատները գտի՛ր, գրի՛ր դրանց անհնչյունափոխ ձևերը և նշի՛ր, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել:

Պատկերազարդ, բազկաթոռ, ոսկեվառ, մաքսանենգ, կաղնեփայտ, գրկել, լեռնաշղթա, պատուհան, ամառնամուտ, մարդամոտ, ժամացույց, հողագունդ, ջերմանավ, սրտապատառ, ցուցանակ, սիրառատ, գինեվաճառ, գերեվաճառ, բարեգութ, մատենագիր, լուսամուտ:

7․ Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր ածանցավոր բառերով:

Հայրաբար խրատում էր ու համոզում, որ ներող լինի:

Մտերմաբար հորդորում էր, որ մի օր էլ տանը մնա:

Եղբայրաբար օգնում է ու հետևում, որ վատ բան չանես:

Թշնամաբար եք խոսում:

Հարցը յուրովի լուծեց ու գնաց:

8․ Ընդգծված բաղադրյալ բառերը փոխարինի՛ր բառակապակցություններով:

Սահման չունեցող հզորություն ու անսանձ գոռոզություն ուներ Թեմուրը: Միջին դարերի ոչ մի քաղաք չէր կարող համեմատվել նրա նոր մայրաքաղաքի հետ: Ճարտարապետի ձին մի օր կորել էր այդ քաղաքի ամենից մեծ պարտեզում և մեկ տարվա որոնումներից հետո հազիվ գտնվել: Թեմուրն իր մայրաքաղաքի՝ Սամարղանդի շուրջը գտնվող գյուղերն անվանել էր Բաղդադ, Կահիրե, Դամասկոս, որ աշխարհի ամենից մեծ քաղաքները որպես նշան չունեցող գյուղեր տեսներ:

Թարգմանություններ 6-րդ դասարան Պատմություն

Ընտրել թեմաներից մեկը , կրճատել, թարգմանել

• Древний Египет
• Древняя Месопотамия
• Древняя Вавилония — царство юга Месопотамии
• շատ դարերի ընթացքում Բաբելոնը որը թարքմանաբար նշանակում է ասծու եղբայր համարվել է համար առաջին աշխարհի թագավորությունը Աստվածաշունչը կապվածե պետության անվան հետ կապված նիմռոդի հետ որը եղելե նոյի ծոռը նա նաև համարվել է բաբելիյոն քաղաքի Բաբելոն աշտարակի հիմադիրը Ինքը քաղաքը, երկար ժամանակ պահպանեց բյուզանդական կայսրերի և ռուս ցարերի թագավորական արժանապատվության նշանները. Պատմություն Մի օր Վասիլի ցարին ուղարկում են Բաբելոնից շատ թանգ և պատվավոր իրեր և ցարը որ պահի իր պատիվը Կիևի ժողովրդի առջև ուղարկեց միքանի իր Վլադիմիր Կիևվսկիին:Անգլիացի առխեոլոգները սկսեցին իրենց գործը այդ տարածքներում մոտ քսաներորդ դարի սկզբերում և ապացցուցեցին որ առաջին քարերը որով հնում կառուցելեն Բաբելոնը շումիրները եղել է դրված մոտ 3000 հազարամակում մեր թվարկությունից առաջԵրկրի հաստատության մասին ասում է նա որ Ալեքսանդր Մակեդոնացին մեր թվարկությունից առաջ երեքհարյուրերեսուն մեկ դարում գրավեց Բաբելոնը

Հետազոտաան աշխատանք/6-րդ դասարան/

Հնագույն քաղաքակրթություններ/Նախաբան, ընթացք, վերջաբան, եզրակացություն, աղբյուրներ/

• Լեմուրիա

նախաբան

Սա տոն է, որտեղ մարդկանց կարծիքով իրենց նախնիները գալիսեն իրենց տեսակցուցյան և ուրվականի տեսքով շրջում այդ տոնը սովորաբար լինում է հռոմում մայիսի 9-իմ, 11-ին և 13-ին։

Կա մի ավանդույթ, ավանդույթը ասում է որ գերդաստանի հայրը կեսգիշերն արթնանում է և ոտաբոբիկ քայլում տնով հոգիերին քշելու համար Դարնից հետո նա լվանում էր ձեռքերը աղբյուրի ջրով, բերանի մեջ դնում էր սև լոբու սերմ, որոնք հետո շպրտում էին տնից ետ չնայելով։ Այդ ամբողջ ժամանակ նա կրկնել է կախարդություն. «Ահա տալիս եմ ձեզ և այս լոբու սերմերով փրկագնում ինձ ու իմ հարազատներին»։ Ավանդության համաձայն հոգիները գնում էին նրա հետևից և հավաքում լոբու սերմերը։ Դրանից հետո գերդաստանի հայրը կրկին լվացվում էր ջրով, վերցնում էր պղնձե թաս և ամբողջ ուժով հարվածում էր դրան, խնդրելով հոգիներին, որ լքեն իրենց տունը։

վերջաբան

ես չէի ուզենա որ մեր երկրումել լիներ այդ տոնը։

• Հիպերբորեա

նախաբան

բուն տեքստ որից ես չկարողացա առանձնացնել ամենա կարևորը որովհետև տեքստը փոքր էր և նրանում ամենինչը կարեվոր էր

բուն տեքստ

Միջին հեռավորությունըԱրեգակից կազմում է 3,208612 ա. մ., առավելագույնը մոտենում է 2,7191 ա. մ. հեռավորության վրա և հեռանում 3,6981 ա. մ., իսկ Երկրի ուղեծրին Հիպերբորեա աստերոիդը նվազագույնը մոտենում է 1,7557 ա. մ. հեռավորության վրա։ Արեգակի շուրջ մեկ ամբողջական պտույտ է կատարում 2099,3 երկրային օրվաընթացքում:

վերջաբան

իմ հասկանալով աստերոիդների գոտում բարեբախտաբար պիտի լինեն աստերոիդեր և նրանք պետքե նշած լինեին որ դա աստերոիդների խումբ է

• Ատլանտիդա

Նախաբան

Սա իմ ամենասիրելի առասպելական կղզիներց մեկը է

բուն տեքս

Ատլանտիդա հայտնի ըստ ավանդության կղզի-պետություն։Ատլանտիդայի գտնվելու վայրի մասին նախնիների ցուցմունքները հայտնի չեն։Ըստ Պլատոնի` կղզին գտնվում է Հերկուլեսյան սյուներից արևմուտք` Ատլանտա սարի առջևում։ Ուժգին երկրաշարժի ժամանակ, որն ուղեկցվում էր ջրհեղեղով, կղզին իր ողջ բնակչությամբ մեկ օրում անցավ ջրի տակ Պլատոնը նշում է մ.թ.ա. 9500 թվականը որպես աղետի ժամանակաշրջան։

Ատլանտիդայի մասին պատմվածքների հետաքրքրությունը արտահայտվեց Վերածննդի դարաշրջանում։ Արդի գիտության մեջ Ատլանտիդայի գոյության մասին հարցերը վիճելի են։ Գոյություն ունի 1950-ականների վերջին մշակված հատուկ ուսմունք՝ ատլանտալոգիա։

Վերջաբան

Ատլանտիդան հանդես է գալիս որպես հայտնի օբյեկտ մշակույթում։

Հոկտեմբերի 23-ին ընկեր Ստելլայի ուղեկցությամբ,մի խումբ սեբաստացիներով այցելեցինք Կոնդ թաղամաս։Նախ և առաջ քաղաքային երթուղայինով ուղևորվեցինք Բաղրամյան պողոտա,որտեղից էլ քայլքով բարձրացանք դեպի Կոնդ։Եղանք Զորավոր եկեղեցում,որտեղ էլ մեզ դիմավորեց,Ալեքսան պապիկը։ Նա մեզ պատմեց հին Հայաստանի մասին։Այնուհետև մտանք եկեղեցու տակ գտնվող մատուռը,հետո մտանք եկեղեցի աղոթեցինք,որից հետո գնացինք Կոնսերվատորիայի այգի,համտեսեցինք համեղ պոչիկներ,և վերադարձանք տուն։

ԱշուՆ է,տերևաթափ։Տերևները դանդաղ, խշշալով իջնում և թավալվում են գետնին։Աշունը եկել է ցույց տալու, որ արդեն ամառը վերջացել է։Ինչ գեղեցիկ է, ինչ հրաշք եղանակ է դրսում։Աշուն` ուզում եմ տեսնել քո տերևաթափը,ծառերիդ դատարկությունը,տերևներիդ խշշոցը։Սիրում եմ աշունը ,իր բոլոր գույներով,սիրում եմ, երբ անձրևը թակում է պատուհանները ,երբ գույնզգույն գորգ է գործում մայթերին։Աշնանը արևն էլ է միտեսակ խռովում ,սկսում է քիչ ջերմացնել ,սակայն չի դադարում մեր սիրելին լինելուց։Սիրում եմ աշնան բերքահավաքը ,երբ դաշտերը լցվում են մարդկանցով ,այս ու այն կողմ են վազվզում ,ձմեռվա պաշար հավաքում։

1. Ответьте на вопросы и выполните задания․

• Какие продукты ты больше всего любишь и используешь? (Ո՞ր սննդամթերքն ես ամենաշատը սիրում և օգտագործում)

Я больше всего люблю и спользую сметанный, перец и зелень.

• Какие разновидности (տեսակներ) мяса ты выучил? (Ո՞ր մսի տեսակների անվանումները դու սովորեցիր)

Я выучил,мяся разновидности говядина,свинина и курица.

• Какие овощи ты знаешь и любишь? (Ո՞ր բանջարեղենները դու գիտես և սիրում ես)

Я знаешь и любишь фасоль, огурец и помидор.

• Напиши рецепт (Բաղադրատոմս) своего любимого блюда․ (Գրիր սիրածդ ուտեստի բաղադրատոմսը).

Рецепт.

1 стакан фасоль,1 стакан кукуруза,зелень, подсолнечное масло,сорный и красный перец,соль

• Ինչպիսի՞ մթերք է պահանջվում այն պատրաստելու համար։ Как продукты тебе нужны для приготовления данного блюда?

Овощи.

• Составь несколько словосочетаний с вышеперечисленными продуктами. (Կազմիր մի քանի բառակապակցություն վերոնշյալ անվանումներով). Например։ полезное молоко (օգտակար կար), кислое яблоко (թթու խնձոր), вкусное мясо (համեղ միս)

острая перец,сладки персик,горький огурец, вкусный фрукты.

• Նկարահանել փոքրիկ ֆիլմ ձեր սիրած մթերքների մասին: (Снять небольшой фильм о ваших любимых продуктах, используя ислова ,, Я люблю кислое яблоко,, или ,, Я люблю сладкий виноград,, и т․д․ )

1. Որքա՞ն ճանապարհ կանցնի շնաձուկը 2 ժամում, եթե ըն- թանա 50 կմ/ժ արագությամբ:

50*2=100կմ

2.Որքա՞ն ժամանակում ինքնաթիռը կթռչի Երեւանից Հռոմ, եթե այդ քաղաքների միջեւ օդուղու երկարությունը 3600 կմ է, իսկ ինքնաթիռի արագությունը` 800 կմ/ժ:

S=3600կմ

V=800կմ/ժ

T=s:v

s:v=4.5

T=4.5Ժ (4 ու կես ժամ)

3.Ինչպե՞ս կարելի է որոշել` շարժվո՞ւմ է մարմինը, թե՞ ոչ:

Բնության մեջ միշտ կատարվում է տեղափոխություններ։ Օրինակ փողոցներում շարժվում են մարդիկ և մեքենաները, երկնքում շարժվում են ամպերը, թռչում են ինքնաթիռները, թռչունները, ջրում լողում են ձկները։ Այսինքն այդ բոլոր մարմինները մի տեղից մյուս տեղ են տեղափոխվում։

4. Լրացրե՛ք բաց թողնված թվերը.

1 մ/վ = __կմ/ժ,   1կմ=1000մ   -1մ/վ=1000կմ/ժ
72 կմ/ժ = ____ սմ/վ  -7200000կմ/ժ

Նախագիծ 1-ի ամփոփում, գրավոր աշխատանք

Առաջին տարբերակ

1) Գտե՛ք տառային արտահայտության արժեքը, եթե a = 7, b = 5.

10 ⋅ (7 + 5) ։ 3=40

2) Գտե՛ք տառի թվային արժեքը.

x/4=3/5

5x=12

x=12:5=2 2/5

3) Մի տակառում կա 500 լ խաղողի հյութ, իսկ մյուսում՝ 10 %-ով ավելի։ Քանի՞ լիտր խաղողի հյութ կա երկրորդ տակառում։

500:100×10=50

50+500=550

500+550=1050

4) Աշխատանքի երկրորդ օրը խառատը մշակել է առաջին օրը մշակած մանրակների քանակի 8/15-­ը։ Ընդամենը քանի՞ մանրակ է մշակել խառատը այդ երկու օրում, եթե երկրորդ օրը նա մշակել է 64 մանրակ:

5) Գտե՛ք հարաբերությունը.

35-ի և 910-ի

35/910=1/26

Երկրորդ տարբերակ

1) Գտե՛ք տառային արտահայտության արժեքը, եթե a = 7, b = 5.

(7 – 5) ⋅ 4 + 7 ⋅ 5=43

2) Գտե՛ք տառի թվային արժեքը.

19/3=y/18

3y=342

y=342:3=114

3) Մի գյուղացին իր այգուց հավաքել է 1500 կգ խաղող, իսկ մյուսը՝

30 %-ով պակաս։ Ընդամենը քանի՞ կիլոգրամ խաղող են հավաքել

երկու գյուղացիները։

1500:100×30=450

1500-450=1050

1050+1500=2550

4) Ուղղանկյան լայնությունը 20 սմ է, որը նրա երկարության 1/3-­ն է։

Գտե՛ք ուղղանկյան մակերեսը։

20:1/3=20×3=60×20=1200

5) Գտե՛ք հարաբերությունը.

6-ի և 32-ի

6/32=3/16

Երրորդ տարբերակ

1) Գտե՛ք տառային արտահայտության արժեքը, եթե a = 7, b = 5.

(7 – 7) ⋅ 8 + (5 – 2) ⋅ 4=12

2) Գտե՛ք տառի թվային արժեքը.

6/7=x/10

7x=60

x=60/7=8 4/7

3) Պահեստում 2000 կգ մթերք կար։ Առաջին օրը պահեստից տարան

ամբողջ մթերքի 40 %­ը, երկրորդ օրը՝ մնացածի 30 %­ը։ Քանի՞ կիլոգրամ մթերք մնաց պահեստում։

2000×40:100=800

2000-800=1200

1200×30/100=360

800+360=1160

2000-1160=840

4) Բասկետբոլիստը խաղի ընթացքում վաստակել է 36 միավոր, որ

թիմի վաստակած միավորների 2/5-­ն է։ Քանի՞ միավոր է վաստակել

թիմը։

36:2×5=90

Պատ․՝ 90 միավոր

5) Գտե՛ք հարաբերությունը.

12-ի և 78-ի

12/78=2/13

Չորորդ տարբերակ

1) Գտե՛ք տառային արտահայտության արժեքը, եթե a = 7, b = 5.

(7 – 4) ⋅ (5 – 5)+3=3

2) Գտե՛ք տառի թվային արժեքը.

25:24=x:12

24x=300

x=300:24=12 1/2

3) Կաթից ստացվում է 25% սեր, իսկ սերից ստացվում է 20% յուղ: Որքա՞ն յուղ կստացվի 210կգ կաթից:

210×45/100=94.5կգ.

4) Գնացքի մի վագոնում 36 ուղևոր կա, իսկ մյուսում՝ դրա 5/6-­ը։

Ընդամենը քանի՞ ուղևոր կա այդ երկու վագոններում։

36×5/6=30

36+30=66

66

5) Գտե՛ք հարաբերությունը.

12-ի և 38-ի

12/38=6/19

1. Ընդգծված բառակապակցությունները փոխարինի՛ր բաղադրյալ բառերով:

Հայերի երկիրը — Հայաստան հայտնի է որպես տուֆի ու բազալտի երկիր: Հրաբուխից առաջացող քարերի տեսակները շատ վաղ ժամանակներից-վաղուց  օգտագործվել են որպես շինարարական նյութ-Շինանյութ: Տուֆով կառուցված եկեղեցիներ, կամուրջներ ու մեծ թվով-մեծաթիվ ժամանակակից նոր կառուցված բաներ կան: Բազալտի ու տուֆի հետ մեր երկրից դուրս են հանվել բարձր որակ-բարձրորակ  ունեցող մարմար, գրանիտ ու պեմզա:

2․ Ընդգծված բաղադրյալ բառերը փոխարինի՛ր բառակապակցություններով:

Մարգարտահատիկները-Մարգարիտի հատիկները տարբեր մեծության են լինում: Աշխարհում ամենամեծը-ամենից մեծ լոնդոնյան թանգարանի մեծահռչակ ութսունհինգ գրամանոց-գրամ ունեցող մարգարիտն է: Համպարը թանկարժեք-թանկ նյութ է, որը գործածվում է լավագույն օծանելիքների արտադրության մեջ: Դա սևավուն,-սև գույնի քարանման-քարի նման նյութ է, որը միայն կաշալոտի աղիներում է լինում: Դա մեծ մասամբ հանում են տեգահար-նիզակով խփել կաշալոտի աղիներից, բայց երբեմն ծովափին էլ կարող են գտնել:

3․ Տրված բառերը տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն՝ համապատասխանեցնելով նախադասություններին:

Խռպոտ, դժոխք, գործընկեր, ոգևորվել, զառիվայր, անկոտրում, ընդհատել, միանգամայն:

Տոթ էր, աղմուկ ու խառնաշփոթ. կարծես դժոխք լիներ:

Գլորվում էր զառիվայր լանջով:

Ձայնն էլ խզված էր ու խռպոտ․

Առանց ընդհատել լսեցին նրա ամբողջ ելույթը ու հետո նստեցին մտամոլոր:

Դու միանգամայն անտեղյակ ես, դրա համար էլ խոսքդ չեն լսում ու աղմկում են:

անկոտրում ոգի ունի, հեշտ չէ նրան ծնկի բերել:

Միանգամից ոգևորվում է է ու կպչում գործի:

4․Բառարանի օգնությամբ գրիր տրված բառերի բացատրությունը:
Տրտմել-Տրտում դառնալ, թախծել:                        ,                

վաղորդյան-Վաղորդայնին հատուկ, վաղորդայնի:

մեղանչել-Մեղք՝ հանցանք գործել:

մաքառել-Պայքարել, կռիվ մղել:

անտունի-Ժողովրդական երգի մի տեսակ:

դրվատել-Գովել, գովաբանել, ներբողել:

երկնչել-Վախենալ, երկյուղ կրել:

5 . Տրված առածները ընդգծված բառերի հականիշների օգնությամբ լրացրո՛ւ:
Ամառվա փուշը …: ձմեռվա նուշը
Բարեկամ կորցնելը հեշտ է, ……: գտնելը դժվար
Դուրսը քահանա, ….: ներսը սատանա
Գիտունին գերի եղիր, ……: անգետին սիրել մի եղիր
Գիտունի հետ քար քաշի, …..: անգետի հետ փլավ մի կեր
Իր աչքի գերանը չի տեսնում, ….: ուրիշի աչքի փուշը կտեսի

6․ Տրված դարձվածքներով նախադասություններ կազմի՛ր:
Աչքերով ուտել, խելքը ուտել, լույս աշխարհ գալ, գիշերը ցերեկ անել, գլխի ընկնել, ծակուծուկ մտնել:

Աղջիկը գերում է տղային։

Տղան աղջկան խաբեց է

Հայրը գիշեր ցերեկ աշխատում էր

Այսօր 2 երեխա է լույս աշխարհ եկել։

Տղան կռահեց,որ աղջիկը նրան խաբում է։

Ստյոպան չէր ցանկանում դաս անել դրա համար պախկվում էր։

Առաջադրանք 1

Առաջադրանք 1

Եգիպտոս/պատմել/

1.Հին Եգիպտոսի աշխարհագրական դիրքը , 21-րդ դարում այդ տարածքում ինչ պետություն է ձևավորվել/ պատասխանիր այս հարցին՝ օգտվելով քարտեզից/:/Google maps,  Google Eart ծրագրերով ճամփորդել /

Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետությունն է ձևավորվել:

2.Համեմատիր/15-20 նախադասությամբ/Հին եգիպտական մայրաքաղաք Մեմֆիսը և 21-րդ դարի Եգիպտոսի Արաբական Հանրապետության մայրաքաղաք Կահիրեն:

Մեմֆիս-Մենֆիսը Եգիպտոսի առաջին մայրաքաղաքն էր՝ կառուցված Նեղոսի ձախ ափին։  Մոտ մ.թ.ա. 3150 թվականին վաղ դինաստիական շրջանի առաջին փարավոններից մեկը Մեմֆիսը մայրաքաղաք հիմնելու միջոցով կարողանում էր հսկել դելտայի տարածաշրջանի բերրի տարածքները, գյուղատնտեսությանը: Այն եղել է Եգիպտոսի կրոնական, մշակութային և արհեստագործական կենտրոն։ Մեմֆիսում պահպանվել են Պտահ աստծո տաճարի մնացորդները, սֆինքս Ռամզես երկրորդի երկու կոթողը։ Այն իր դիրքի պատճառով գրավիչ էր բոլոր փարավոնների համար։ Մեմֆիսը ժամանակին հայտնի է եղել արձանների, տաճարներ և իր շուրջը փռված բուրգերի բազմությամբ։ Այժմ պահպանված բուրգերն ու սֆինքսը գտնվում են Գիզայի տարածքում։

Կահիրե-Կահիրեն Աֆրիկայի ու արաբական աշխարհի խոշորագույն քաղաքն է։ Բուն քաղաքի բնակչությունն ավելի քան 7 մլն է։ Այն գտնվում է Նեղոսի ափին ու կղզիների վրա՝ դելտայից քիչ հարավ։ Կահիրեն Եգիպտոսի խոշորագույն արդյունաբերական կենտրոններից է։ Արդյունաբերությունը բազմաճյուղ է, սակայն առաջատարներն են մեքենաշինությունը, քիմիականն ու սննդի արդյունաբերությունը:

3.Ովքեր էին փարավոնները:

Եգիպտոսի հզոր արքաներից Ռամզես Երկրորդ/գրավոր փոքրիկ հետազոտություն անցկացրու անդրադառնալով  նշված կետերին, նյութդ պետք է ունենա նախաբան, ընթացք, վերջաբան, վերջաբանը ամփոփիր քո  կարծիքը հայտնելով տվյալ արքայի մասին/,

• Գահ բարձրանալը,
• արշավանքները,
• հաշտության պայմանագիրը-«Հավերժ բարեկամներ»
• մշակույթը
• ուսումնասիրել ստորև աղբյուրներից մեկը, պատմել նոր բացահայտումների մասին

Ռամզես Երկրորդ

Ռամզես II^[1][2]– Հին Եգիպտոսի XIX դինաստիայի 3-րդ փարավոն, կառավարել է մոտավորապես մ․թ․ա․ 1279-1213 թթ․։ Հաճախ հիշատակվում է որպես Հին Եգիպտոսի մեծագույն, ամենահզոր և առավել նշանավոր փարավոն:Ռամզես II-ը գահ բարձրացավ, երբ մոտ քսան տարեկան էր:

Հաղթանակ նուբիացիների և լիբիացիների նկատմամբ

Փարավոնը անձամբ է մասնակցել Նուբիայի ապստամբությունը ճնշելու համար մղվող պայքարին։ Այս արշավանքի ընթացքում, ընդամենը մեկ, նոսր բնակեցված շրջանում 7000 մարդ է զոհվել։

Պայքար Շերդանի ծովահենների դեմ

Ավելի ուշ, կառավարման 2-րդ տարում, Ռամզես II-ը հաղթանակ է տանում Շերդանի ծովահենների նկատմամբ:

Պատերազմ Խեթերի դեմ. առաջին արշավը

Ամրապնդելով պետության հիմքերը, Ռամզես II-ը սկսում է պատրաստվել Խեթերի դեմ պատերազմին։ Կառավարման 4-րդ տարում, ձեռնարկում է առաջին արշավը Հարավարևմտյան Ասիա` Փյունիկիայի և Պաղեստինի ուղղությամբ: Այս արշավի արդյունքում Ռամզես II-ը գրավում է Բեյ­րութը:

Եգիպտոսը և Խեթական տերությունը Շուրջ երկու դար անհաշտ թշնամիներ էին:Ք. ա. 1274 թ. Ասորիքում նրանց միջև տեղի ունեցավ խոշոր ճակատամարտ, սակայնկողմերից ոչ մեկը չկարողացավ վճռական հաջողության: Ըստ պայմանագրի բոլոր վիճերի հարցերը պետք է լուծվեին խաղաղ բանակցությունների ճանապարհով:Եթե որևէ թշնամի սպառնար դաշնակիցներից մեկին, մյուսը պարտավոր էր նարան անմիջավես օգնել զորքով: Արքայի անունը Խաթթուսիլիս էր: «Եթե որևէ մեկը որպես թշնամի գա Խաթթի դեմ, և Խաթթուսիլիսը ՝ մեծ արքան Խաթթի արքան, գրի ինձ ՝«արի՝ ինձ մօտ օգնության ՝ նրա դեմ», ապա Ռազմեսը պիտի ուղարկի իր հետևակ զորքը և մարտակառքերը, և նրանք կհաղթեն այդ թշնամուն և վրեժ կլուծեն Խաթթի համար»:

Իմ կարծիքով Ռամզես 2-րդ փարավոնը շատ հզոր փարավոն է եղել, քանի որ կարողացել է իշխել մոտ 66 տարի: Նա շատ պատերազմներ է հաղթել, երկիրը մեծացրել է, շենացրել է: Ռամզես 2-րդ եղել է նաև խեացի առաջնորդ, քանի որ նա Եգիպտոսի դարավոր թշնամու՛ Խեթական պետոպթյան հետ կնքեց պայմանագիր և նրանք դարձան դաշնակիցներ: Ռամզես 2-րդ ին նաև համարում են Ռամզես շինարար: